శ్రీవాసవీ కన్యకా పరమేశ్వరి

ఇంద్రుడు శచీదేవుల గారాబు పుత్రుడు జయంతుడు. మంచి అందగాడని ప్రసిద్ధి. ఒకప్పుడు శతజిహ్వుడనే రాక్షసుడు యాగములను పాడుచేస్తూ వుంటే జయంతుని వెళ్ళి ఆ రాక్షసునితో యుద్ధం చేయమని బ్రహ్మ అడుగుతాడు. కానీ శచీదేవి తన కుమారుడు రాక్షసులతో యుద్ధం చేయడానికి భయపడి, వద్దని వారించింది. బ్రహ్మకు కోపం వచ్చి నీవింత భయస్తురాలవైతివి కనుక భూలోకంలో వైశ్యుని ఇంట పుట్టమని శపించాడు. ఇంద్రుడు బ్రహ్మ కాళ్ళమీద పడి ప్రార్థించగా, ఆమె భూలోకంలో పుట్టినా ఎవ్వరినీ పెళ్ళాడకుండానే తిరిగి స్వర్గానికి వస్తుందని అభయమిచ్చాడు.

శచీదేవి భూలోకంలో పుట్టడానికి మరొక కారణం కూడా వుంది.

సోమకాంతుడనే యక్షుడు, అతని భార్య శచీదేవిని తమకు కుమార్తెగా పుట్టమని ప్రార్థించారు. ఆమె వారికి పుత్రికగా జన్మించింది. ఆమెకు వయస్సు వచ్చాక, చిత్రకంకుడనే యక్షుడు ప్రేమించి తనను పెళ్ళాడమని అడిగాడు. అందుకు ఈమె నిరాకరించడంతో కోపించి ఆమెను భూలోకంలో పుట్టమని శపించాడు.

భూలోకంలో కుసుమశ్రేష్ఠి అనే వైశ్యుడు భారత దేశంలో పెనుగొండ నగరాన్ని పరిపాలిస్తున్నాడు. అతని భార్య కుసుమాంబ. ఈ కుసుమశ్రేష్ఠి అప్పటి వేంగీదేశ ప్రభువైన చాళుక్య వంశస్థుడు విష్ణువర్ధనుని సామంతుడు. కుసుమశ్రేష్ఠి పాలనలో జనులు సుఖశాంతులతో జీవించేవారు. కానీ ఎంత సంతోషంగా వున్నా కుసుమశ్రేష్ఠికి పిల్లలులేకపోవడం తీరని లోటుగావుండేది. అందుకని పుత్రకామేష్టి యాగం చేసాడు. తత్ఫలితంగా అతనికి వైశాఖమాసంలో విరూపాక్షుడను కుమారుడు, శాపగ్రస్తురాలైన శచీదేవి వాసమాంబ అను కుమార్తెగా జన్మించారు. చిన్నతనంనుంచే విరూపాక్షునిలో గొప్ప నాయకుని లక్షణాలు కనిపించసాగాయి. వాసమాంబ సంగీత సాహిత్యాలపై ఉత్సాహం చూపేది. అంతేగాక ఎక్కువకాలం దైవచింతనలో గడిపేది. ఆమె పెరిగి పద్దదవుతున్నకొద్దీ ఆమెలో వైరాగ్య లక్షణాలు ఆమె తల్లి తండ్రులు గమనించసాగరు.

ఆ రోజుల్లో వారికి భాస్కరాచార్యులు కులగురువుగా వీరికి అన్నిట సలహాదారుడుగా వుండేవారు. ఆయన శిక్షణలో విరూపాక్షుడు వీరోచిత విద్యలన్నీ నేర్చుకున్నాడు. కానీ వాసమాంబ మాత్రం వేదాంతపరమైన విద్యలే నేర్చుకుంది.
ఇలా వుండగా వేంగీదేశ ప్రభువైన విష్ణువర్ధనుడు సామ్రాజ్య విస్తీరణకై దండయాత్రకు బయల్దేరి వెళ్ళుతూ, పెనుగొండకు వచ్చాడు. అతనికి కుసుమశ్రేష్ఠి, వైశ్యప్రముఖులు కూడా ఘనస్వాగతం ఇచ్చారు.

వారి సత్కారాలకు సంతోషించి రాజు పురప్రముఖులను పిలిచి ఒక్కొక్కరికే తాంబూల సత్కారం చేసాడు. అలా తాంబూలం ఇచ్చేసమయంలో వాసమాంబను చూసి, ఆమె సౌందర్యానికి అబ్బురపడ్డాడు. రాజధానికి తిరిగి వచ్చాక, ఆమెను వివాహమాడాలని నిశ్చయించి తన మంత్రిని పెనుగొండ కుసుమశ్రేష్ఠి దగ్గరకు తనకు వాసమాంబతో వివాహం చెయ్యమని రాయబారం పంపాడు. వాసమాంబ మనస్తత్వం తెలిసిన తండ్రి అందుకు నిరాకరించాడు. రాజుకు కోపం వచ్చి యుద్ధంలో వారిని జయించైనా తాను వాసమాంబను తీసుకు వచ్చి వివాహమాడుతానని తిరిగి వర్తమానం పంపాడు.

చేసేదిలేక కుసుమశ్రేష్ఠి అందుకు అంగీకరించి, రెండునెలలు గడువు పెట్టాడు తన తోటి వైశ్య ప్రముఖలను సమావేసపరచి, కర్తవ్యం చెప్పమని ప్రార్థించాడు. వారంతా కూడా వాసమాంబ వైరాగ్య పద్ధతి తెలిసినవారు కనుక, ఆమె అభిమతానికి విరుద్ధంగా ఈ వివాహం జరగడానికి వీలులేదని, కరాఖండీగా తీర్మానించారు.

యుద్ధమే జరిగితే, ఎందరో తనవల్ల ప్రాణాలు పోగొట్టుకుంటారని వాసమాంబ హోమగుండంలో దూకి ప్రాణత్యాగం చెయ్యడానికి నిశ్చయించుకొంది. ఆమె నిశ్చయాన్ని విన్న వైశ్యులందరూ వ్యాకులత చెంది ఆమెను వారించబోయారు. అప్పుడు వాసమాంబ తాను ఇంద్రుని పట్టమహిషి శచీదేవినని, శాపవశాన భూలోకంలో జన్మించానని, తాను కన్యగానే మరణించి స్వర్గానికి చేరాలని వారికి నచ్చ చెప్తుంది. అప్పుడు ఆవైశ్యులు తాము కూడా అమెతో బాటు అగ్నిలో దూకి ఆత్మత్యాగం చేస్తామని పలికారు.

గోదావరి తీరాన గంధపు చెక్కలతో నూటమూడు అగ్నికుండాలు ఏర్పాటుచేసారు. ఈ ఆత్మత్యాగానికి వైశ్యులు భార్యలతో సహా సిద్ధమయ్యారు. వాసమాంబ మానవరూపంలో పుట్టిన దేవత అని వారివిశ్వాసం. వాసమాంబ మొదటగా హోమకుండంలో ప్రవేశించింది. వెంటనే అగ్ని చల్లబడిపోయి వాసమాంబతో "తల్లీ నీలో నేను కూడా భరించలేని వేడి వుంది. నిన్ను దహించేశక్తి నాకు లేదు" అని ప్రార్థించాడు.

వాసమాంబ అగ్నిదేవునితో తాను హోమగుండంద్వారా స్వర్గానికి చేరాలని అందుకు తనకు సాయపడమని అగ్నిని వేడుకొని అగ్ని ప్రవేశం చేసింది. వెంటనే ఆమెను అనుసరించి మిగిలిన వారు కూడా అగ్నిలో దూకి ప్రాణత్యాగం చేసారు.
వాసమాంబ కన్యగా మరిణించుటచేత కన్యకాంబ, కన్యకా పరమేశ్వరి అని పిలువబడుతూ, అప్పటినుంచి వైశ్యకులస్థుల కులదేవతగా వారి సేవలు అందుకుంటూ వుంది.

మన ఆంధ్రరాష్ట్రంలో పశ్చిమగోదావరిజిల్లలో పెనుగొండలో ఈమెకు దేవాలయం వుంది. అదే ఈమె మొదటి దేవాలయంగాను, వైశ్యుల దక్షిణకాశీగాను ప్రశిద్ధిగాంచింది.

భారతదేశానికి చివరభాగాన, త్రిసాగర సంగమ తీరాన(బంగాళా ఖాతం, హిందూమహాసముద్రం, అరేబియా సముద్రం కలిసిన చోట) కన్యకాపరమేశ్వరి దేవాలయం వుంది. ఈ దేవాలయం గర్భగుడిలో కన్యకా పరమేశ్వరి మూలవిరాట్టు ముక్కున వున్న వజ్రపు నత్తు అద్భుతమైన కాంతితో ప్రకాశిస్తూ వుండడం నేటికీ కమనీయ దృశ్యమే.

{పెనుగొండ దేవాలయంలోని కన్యక వేరు, కన్యాకుమారి లోవున్న కన్యక వేరు.
బాణాసుర అనే రాక్షసుడు (ఉష తండ్రికాదు) పెట్టే ఇడుములు భరించలేక దేవతులు పరమేశ్వరిని ప్రార్ధించారు. ఆమె అందుకు అంగీకరించి, కన్యగా అవతరించిదిట. పరమేశ్వరును వివాహమాడాలనే తలంపుతొ తపస్సు ప్రారంభించిది. నారదుడు రాయబారం సలిపి, చివరకు ఒకానొక రోజు రాత్రిముహూర్తం నిర్ణయించి పరమేశ్వరుని తరలి రమ్మన్నాడుట. ఆయన పరివారంతో వస్తూవుండగా దారిలో కొందరు నృత్యకారులు ప్రదర్శనచేస్తూవుండడంతో ఆగిపోయాడుట. ఇంతలో తెల్లవారిపోయింది. నారదుడు పెట్టిన ముహూర్తం దాటిపోయిందని పరమశివుడు కైలాసానికి వెళ్ళిపోయాడుట. కన్యాకుమారి శివుని రాకకోసం చూసి చూసి ఎంతకూ రాకపోయేసరికి తను ఇక జీవితంలో పెళ్ళాడకూడదని నిశ్చయించుకుంది.
ఆనాడు పెళ్ళి విందుకోసం చేసిన పదార్ధాలన్నీ రంగు రాళ్ళగా మారిపోయాయిట. ఇప్పటకీ అక్కడ ఇసుకలో రంగురాళ్ళు కనపడతాయి. ఈమె వృత్తాంతం విన్న బాణాసురుడు చక్కావచ్చాడు. అతనితో యుద్ధం చేసి కన్యాకుమారి అతన్ని సంహరించిందిట. ఆ తరువాత అక్కడే శిలావిగ్రహెమై వెలిసిందిట
ఆమె ముక్కున వున్న నత్తులోని వజ్రపు కాంతి వల్ల ఓడలో వచ్చేవారికి కళ్ళు మిరుమిట్లు గొల్పి మార్గం కనపడక బండరాళ్ళనూ ఢీకొని ప్రమాదాలు సంభవించేవిట. అందుకనే తూర్పువైపు ద్వారం మూసి, అయిదేళ్లకొకసారి ఉత్సవాలప్పుడు కొంతసేపు తెరిచి వుంచుతారుట. }