శ్రీ లలితా సహస్రనామం (ప్రతి పద అర్ధము) (162-182)

అజాక్షయ వినిర్ముక్తా ముగ్ధా క్షిప్రప్రసాదినీ
అంతర్ముఖసమారాధ్యా బహిర్ముఖసుదుర్లభా

అజా : పుట్టుక లేనిది
క్షయ వినిర్ముక్తా : మాయాతేతమైనది
ముగ్ధా : 12 - 16 సంవత్సరముల బాలికా రూపము కలిగినది
క్షిప్రప్రసాదినీ : వెంటనే అనుగరించునది
అంతర్ముఖసమారాధ్యా : అంతర్ దృష్టి గల యోగులచే ఆరాధింపబడునది
బహిర్ముఖసుదుర్లభా : ప్రాపంచిక దృష్టి కలవారికి లభింపనిది

త్ర యీ త్రివర్గ నిలయా త్రిస్థా త్రిపురమాలినీ
నిరామయా నిరాలంబా స్వాత్మారామా సుధాసృతి:

త్ర యీ : వేదస్వరూపిణి
త్రివర్గ నిలయా : ధర్మార్ధ కామములకు నిలయం ఐయ్నది
త్రిస్థా : మూడు విధములుగా ఉండునది
త్రిపురమాలినీ : త్రిపురములను మాలికగా ధరించినది
నిరామయా : ఏ బాధలూ లేనిది
నిరాలంబా : ఆలంబనము అవసరము లేనిది
స్వాత్మారామా : తన ఆత్మయందే ఆనందించునది
సుధాసృతి: : అమృతమును కురిపించునది

సంసారపంకనిర్మగ్న సముద్ధరణపండితా
యఙ్ఞప్రియా యఙ్ఞకర్త్రీ యజమానస్వరూపిణి

సంసారపంకనిర్మగ్న : సంసారము అను ఊబిలో కూరుకొనిపొఇన జనలను
సముద్ధరణపండితా : ఉద్ధరించుతకు సామర్ధ్యము కలిగినది
యఙ్ఞప్రియా : యఙ్ఞములయందు ప్రీతి కలిగినది
యఙ్ఞకర్త్రీ : యఙ్ఞము చేయునది
యజమానస్వరూపిణి : యఙ్ఞము చేయువారి స్వరూపం తానై ఉన్నది

ధర్మాధారా ధనాధ్యక్షా ధనధాన్యవివర్ధినీ
విప్రప్రియా విప్రరూప విశ్వభ్రమణకారిణీ

ధర్మాధారా : ధర్మమునకు ఆధారభూతమైనది
ధనాధ్యక్షా : సర్వసంపదలకు అధికారిణి
ధనధాన్యవివర్ధినీ : ధనము, ధాన్యము వర్ధిల్లచేయునది
విప్రప్రియా : వేదాధ్యయన సంపన్నులైన వారియందు ప్రీతి కలిగినది
విప్రరూప : వేదవిదులైనవారి యెందు ఉండునది
విశ్వభ్రమణకారిణీ : విశ్వమును నడిపించునది

విశ్వగ్రాసా విద్రుమాభా వైష్ణవీ విష్ణురూపిణీ
అయోని ర్యోనినిలయా కూటస్థా కులరూపిణీ

విశ్వగ్రాసా : విశ్వమే ఆహారముగా కలిగినది
విద్రుమాభా : పగడము వలె ఎర్రనైన కంతి కలిగినది
వైష్ణవీ : వైష్ణవీ దేవి రూపమున అవతరించినది
విష్ణురూపిణీ : విష్ణురూపమున జగత్తును రక్షించునది
అయోని: : పుట్టుక లేనిది
యోనినిలయా : సమస్త సృష్టి కి జన్మస్థానము
కూటస్థా : మూలకారణ శక్తి
కులరూపిణీ : కుండలినీ రూపిణి

వీరగోష్టేప్రియా వీరా నైష్కర్మ్యా నాదరూపిణీ
విఙ్ఞాన కలానా కల్యా విదగ్ధా బైందవాసనా

వీరగోష్టేప్రియా : వీరభక్తులు చేయు తీవ్రసాధన యెందు ప్రీతి కలిగినది
వీరా : వీరత్వము కలిగినది
నైష్కర్మ్యా : కర్మబంధము లేనిది
నాదరూపిణీ : ఓంకారస్వరూపిణి
విఙ్ఞాన కలానా : విఙ్ఞాన స్వరూపిణి
కల్యా : మూలకారణము
విదగ్ధా : గొప్ప సామర్ధ్యము కలిగినది
బైందవాసనా : బిందువు ఆసనముగా కలిగినది

తత్త్వాధికా తత్త్వమైయీ తత్త్వమర్ధస్వరూపిణీ
సామగానప్రియా సౌమ్యా సదాశివకుటుంబినీ

తత్త్వాధికా : సమస్త తత్వములకు అధికారిణి
తత్త్వమైయీ : తత్వస్వరూపిణి
తత్త్వమర్ధస్వరూపిణీ : తత్ = అనగా నిర్గుణ నిరాకర స్వరూపము , త్వం = ప్రత్యగాత్మ, తత్+త్వం స్వరూపముగ ఉన్నది
సామగానప్రియా : సామగానమునందు ప్రీతి కలిగినది
సౌమ్యా : సౌమ్యస్వభావము కలిగినది
సదాశివకుటుంబినీ : సదాశివుని అర్ధాంగి

సవ్యాపసవ్యమార్గస్థా సర్వాపద్వినివారిణీ
స్వస్థా స్వభావమధురా ధీరా ధీరసమర్చితా

సవ్యాపసవ్యమార్గస్థా : వామ, దక్షిణ మార్గములలో పూజింపబడునది
సర్వాపద్వినివారిణీ : అన్ని ఆపదలను నివారించునది
స్వస్థా : మార్పులేకుండా ఉండునది
స్వభావమధురా : సహజమైన మధురస్వభావము కలది
ధీరా : ధైర్యము కలది
ధీరసమర్చితా : ధీరస్వభావము కలవారిచే ఆరధింపబడునది

చైతన్యార్ఘ్య సమారాధ్యా చైతన్య కుసుమప్రియా
సదొదితా సదాతుష్టా తరుణాదిత్యపాటలా

చైతన్యార్ఘ్య సమారాధ్యా : ఙ్ఞానులచే పూజింపబడునది
చైతన్య కుసుమప్రియా : ఙ్ఞానము అనెడి పుష్పముల యెందు ప్రీతి కలిగినది
సదొదితా : సత్యస్వరూపిణీ
సదాతుష్టా : ఎల్లప్పుడూ సంతొషముతో ఉండునది
తరుణాదిత్యపాటలా : ఉదయసూర్యుని వంటి కాంతి కలిగినది

దక్షిణా దక్షిణారాధ్యా దరస్మేరముఖాంబుజా
కౌలినీకేవలా నర్ఘ్య కైవల్యపదదాయినీ

దక్షిణా : దాక్షిణ్యము కలిగినది
దక్షిణారాధ్యా : దక్షిణాచారముచే పొజింపబదుచున్నది
దరస్మేరముఖాంబుజా : చిరునవ్వుతొ కూదిన ముఖపద్మము కలిగినది
కౌళినీ : కౌళమార్గమున ఉపాసించబదుచున్నది
కేవలా : సమస్తమునకు తాను ఒక్కటియే మూలమైనది
అనర్ఘ్య కైవల్యపదదాయినీ : అత్యుత్తమమైన మోక్షము ప్రసాదించును

స్తోత్రప్రియా స్తుతిమతే శ్రుతిసంస్తుతవైభవా
మనస్వినీ మానవతీ మహేశే మంగాళాకృతి:
స్తోత్రప్రియా : స్తోత్రములు అనిన ఇస్టము కలిగినది
స్తుతిమతే : స్తుతించుట అనిన ఇస్టము కలిగినది
శ్రుతిసంస్తుతవైభవా : వేదములచేత స్తుతింపబడెడి వైభవము కలిగినది
మనస్వినీ : మనస్సు కలిగినది
మానవతీ : అభిమానము కలిగినది
మహేశే : మహేశ్వర శక్తి
మంగాళాకృతి: : మంగలప్రదమైన రూపము కలిగినది

విశ్వమాతా జద్ధాత్రీ విశాలాక్షీ విరాగిణీ
ప్రగల్భా పరమోదారా మరామోదా మనోమయీ

విశ్వమాతా : విశ్వమునకు తల్లి
జద్ధాత్రీ : జగత్తును రక్షించునది
విశాలాక్షీ : విశాలమైన కన్నులు కలది
విరాగిణీ : దేనిథోనూ అనుభందము లేనిది
ప్రగల్భా : సర్వసమర్ధురాలు
పరమోదారా : మిక్కిలి ఉదారస్వభావము కలిగినది
మరామోదా : పరమానందము కలిగినది
మనోమయీ : మనశ్శే రూపముగా కలిగినది

వ్యోమకెశే విమానస్థా వజ్రిణీ వామకేశ్వరీ
పంచయఙ్ఞప్రియా పంచప్రేతమంచాధిశాయినీ

వ్యోమకెశే : అంతరిక్షమే కేశముగా కలది
విమానస్థా : విమానము (సహస్రారము) నందు ఉండునది
వజ్రిణీ : వజ్రము ఆయుధముగా కలిగినది
వామకేశ్వరీ : వామకేశ్వరుని శక్తి
పంచయఙ్ఞప్రియా : నిత్యము చేయు పంచయఙ్ఞములచే ప్రీతి చెందునది
పంచప్రేతమంచాధిశాయినీ : పంచప్రేతములచే ఏరడిన మంచముపై కూర్చుని ఉండునది

పంచమే పంచభూతేశే పంచసంఖ్యోపచారిణి
శాశ్వతీ శాశ్వతైశ్వర్యా శర్మదా శంభుమోహినీ

పంచమే : పంచకృత్యపరాయణి
పంచభూతేశే : పంచభూతములను ఆఙ్ఞాపించునది
పంచసంఖ్యోపచారిణి : శ్రీవిద్యోపాసకులచే 5 విధములుగా ఆరధింపబడునది
శాశ్వతీ : శాశ్వతముగా ఉండునది
శాశ్వతైశ్వర్యా : శాశ్వతమైన ఐశ్వర్యము కలది
శర్మదా : ఓర్పు ను ఇచ్చునది
శంభుమోహినీ : ఈశ్వరుని మోహింపజేయునది

ధరాధరసుతా ధన్యా ధర్మిణీ ధర్మవర్ధినీ
లోకాతీతా గుణాతీతా సర్వాతీతా శమాత్మికా

ధరా : ధరించునది
ధరసుతా : సమస్త జీవులను తన సంతానముగా కలిగినది
ధన్యా : పవిత్రమైనది
ధర్మిణీ : ధర్మస్వరూపిణి
ధర్మవర్ధినీ : ధమమును వర్ధిల్ల చేయునది
లోకాతీతా : లోకమునకు అతీతమైనది
గుణాతీతా ; గుణములకు అతీతమైనది
సర్వాతీతా : అన్నిటికీ అతీతురాలు
శమాత్మికా : క్షమాగుణము కలిగినది

బంధూకకుసుమప్రఖ్యా బాలాలీలావినోదినీ
సుమంగళి సుఖకరీ సువేషాఢ్యా సువాసినీ

బంధూకకుసుమప్రఖ్యా : మంకెనపూలవంటి కాంతి కలిగినది
బాలా : 12సంవత్సరముల లోపు బాలిక,,,,బాల
లీలావినోదినీ : బ్రహ్మాండములను సృస్టించు అను లీల యందు వినోదమును కలిగినది
సుమంగళి : మంగళకరమైన రూపము కలిగినది
సుఖకరీ : సుఖమును కలిగించునది
సువేషాఢ్యా : మంచి వేషము కలిగినది
సువాసినీ : సుమంగళి

సువాసిన్యర్చనప్రీతా శోభనా శుద్ధమానసా
బిందుతర్పణ సంతుష్టా పూర్వజా త్రిపురాంబికా

సువాసిన్యర్చనప్రీతా : సువాసినులు చేయు అర్చన యెందు ప్రీతి కలిగినది
శోభనా ; శోభ కలిగినది
శుద్ధమానసా : మంచి మనస్సు కలిగినది
బిందుతర్పణ సంతుష్టా : అమృత బిందు తర్పణము చే సంతృప్తి పొందినది
పూర్వజా : అనాదిగా ఉన్నది
త్రిపురాంబికా : త్రిపురములందు ఉండు అమ్మ

దశముద్రాసమారాధ్యా త్రిపురా శ్రీవశంకరీ
ఙ్ఞానముద్రా ఙ్ఞానగమ్యా ఙ్ఞానఙ్ఞేయస్వరూపిణీ

దశముద్రాసమారాధ్యా : 10 రకముల ముద్రలచే ఆరాధింపబదునది
త్రిపురా : త్రిపురసుందరీ
శ్రీవశంకరీ : సంపదలను వశము చేయునది
ఙ్ఞానముద్రా : బొతనవ్రేలును చూపుడు వ్రేలితో కలిపి మిగిలిన 3వ్రేళ్ళను నిటారుగా ఉంచుట
ఙ్ఞానగమ్యా : ఙ్ఞానము చే చేరదగినది
ఙ్ఞానఙ్ఞేయస్వరూపిణీ : ఙ్ఞాన చే తెలియబడు స్వరూపము కలిగినది

యోనిముద్రా త్రికండేశీ త్రిగుణాంబా త్రికోణగా
అనఘాద్భుత చారిత్రా వాంఛితార్ధప్రదాయినీ

యోనిముద్రా : యోగముద్రలలో ఓకటి
త్రికండేశీ : 3ఖండములకు అధికారిణి
త్రిగుణా : 3గుణములు కలిగినది
అంబా : అమ్మ
త్రికోణగా : త్రికోణమునందు ఉండునది
అనఘాద్భుత చారిత్రా : పవిత్రమైన అద్భుత చరిత్ర కలిగినది
వాంఛితార్ధప్రదాయినీ : కోరిన కోర్కెలు ఇచ్చునది

అభ్యాసాతియఙ్ఞాతా షడధ్వాతీతరూపిణీ
అవ్యాజకరుణామూర్తి రఙ్ఞానధ్వాంతదీపికా

అభ్యాసాతియఙ్ఞాతా : అభ్యాసము చేసిన కొలది బొధపడును
షడధ్వాతీతరూపిణీ ; 6మార్గములకు అతీతమైన రూపము కలిగినది
అవ్యాజకరుణామూర్తి : ప్రతిఫలాపేక్షలేని కరుణ కలిగినది
రఙ్ఞానధ్వాంతదీపికా : అఙ్ఞానమును అంధకారమునకు దీపము వంటిది

ఆబాలగోపవిదితా సర్వానుల్లంఘ్యశాసనా
శ్రీచక్రరాజనిలయా శ్రీమత్ త్రిపురసుందరీ

ఆబాలగోపవిదితా : సర్వజనులచే తెలిసినది
సర్వానుల్లంఘ్యశాసనా : ఎవరునూ అతిక్రమించుటకు వెల్లులేని శసనము కలిగినది
శ్రీచక్రరాజనిలయా : శ్రీ చక్రము నివాసముగా కలిగినది
శ్రీమత్ త్రిపురసుందరీ : మహా త్రిపుర సుందరి

శ్రీశివా శివశక్తైక్యరూపిణీ లలితాంబికా

శ్రీశివా : సుభములను కల్గినది
శివశక్తైక్యరూపిణీ : శివశక్తులకు ఏకమైన రూపము కలిగినది
లలితాంబికా : లలితానామమునా ప్రసిద్ధమైన జగన్మాత

ఏవం శ్రీ లలితా దివ్య సహస్రనామ స్తోత్రం సంపూర్ణం .

Sree Lalitha Sahasranamam