శ్రీవిష్ణుసహస్రనామము (94-108)

94. విహాయసగతి ర్జ్యోతి స్సురుచి ర్హుతభు గ్విభుః
రవి ర్విరోచన స్సూర్య స్సవితా రవిలోచనః

విహాయసగతిః =గరుడుని ద్వారా నడక కలవాడు
జ్యోతిః=తేజ్యోమంతుడు
సురుచిః = మంచి కాంతి కలవాడు
హుతభుక్ = హోమము చేసిన హవిస్సును భుజించువాడు
విభుః= ఇతని వలన విశిష్టులుగా అగుచ్చున్నారు
రవిః = అవిఙ్ఞేయుడగుటవలన రవి
విరోచనః =విశిష్టములైన సూర్యాది ప్రకాశములు ఎవని వలన కలిగినవో అతను
సూర్యః = సురులచేత చేరదగినవాడు
సవితా = సృష్టించువాడు
రవిలోచనః = సుర్యుడిని కుడికన్నుగా కలవాడు

95. అనంతో హుతభుగ్భోక్తా సుఖదో నైకజో గ్రజః
అనిర్విణ్ణ స్సదామర్షీ లోకాధిష్ఠాన మద్భుతః

అనంతః = అంతము లేనివాడు
హుతభుగ్భోక్తా = తనను స్తుతించువారిని రక్షించువాడు
సుఖదః= సుఖమును ఇచ్చువాడు
నైకజః = పద్మములు ఏ వనమునందున్నవో అక్కడ నివసించువాడు
అగ్రజః = అగ్ర-సృష్టికి ముందుగా, జః-వ్యక్తమగువాడు
అనిర్విణ్ణః = శ్రమలేనివాడు
సదామర్షీ = సదా దైత్యాదులయందు కోపము కలవాడు
లోకాధిష్ఠానం = లోకమునకు ఆశ్రయమైనవాడు
అద్భుతః = ఆశ్చర్యమైన రూపము కలవాడు

96. సనాత్ సనాతనతమః కపిలః కపి రవ్యయః
స్వస్తిదః స్వస్తికృత్ స్వస్తి స్వస్తిభు క్స్వస్తి దక్షిణః

సనాత్ = సన-లాభమును, ఆతయతి-పొందించువాడు
సనాతన తమః = సన-లాభమును, ఆతన-పొందించువాడు, తమః - మిక్కిలి
కపిలః = కపి-హనుమంతుని, లః- దాసునిగా స్వీకరించినవాడు
కపిః = క-సుఖమును, పిః-అనుభవించువాడు
అవ్యయః = స్వర్గాది ప్రాపకుడు
స్వస్తిదః = భక్తుల కొరకు మంగళమును ఇచ్చువాడు
స్వస్తికృత్ = శోభనమైన సత్తను చేయువాడు
స్వస్తి = సుఖస్వరూపుడు
స్వస్తిభుక్ = సుఖమును భుజింపచేవాడు
స్వస్తి దక్షిణః = మంగళప్రదానమునందు కుశలుడు

97. అరౌద్రః కుండలీ చక్రీ విక్ర మ్యూర్జి తశాసనః
శబ్దాతిగ శ్శబ్దసహ శ్శిశిర శ్శర్వరీకరః

అరౌద్రః = కోపములేనివాడు
కుండలీ = మకర కుందలములు కలవాడు
చక్రి = సుదర్శన చక్రము కలవాడు
విక్రమీ = పరాక్రమశాలి
ఊర్జిత శాసనః = స్థిరమైన శాసనము కలవాడు
శబ్దాతిగః = శబ్దమును అతిక్రమించినవాడు
శబ్దసహః = భృగుమహర్షి మొదలగు భక్తుల చేత చేయబడిన బెదిరింపుల రూపమున ఉన్న శబ్దమును సహించువాడు శిశిరః = చంద్రుని యందు రమించువాడు
శర్వరీకరః = శర్వరీ-రాత్రిని, కరః-సృష్టించువాడు

98. అక్రూరః పేశలో దక్షో దక్షిణః క్షమిణాంవరః
విద్వత్తమో వీతభయః పుణ్యశ్రవణకీర్తనః

అక్రూరః = క్రూరుడు కానివాడు
పేశలః = మనోహరుడు
దక్షః = సమర్ధుడు
దక్షిణః = కుశలుడు
క్షమిణాంవరః =క్షమ కలవారిలో శ్రేష్ఠుడు
విద్వత్తమః = అత్యంత ఙ్ఞాని
వీతభయః = భయములేనివాడు
పుణ్యశ్రవణకీర్తనః = ఎవని విషయంలో శ్రవణము,కీర్తనము పుణ్యమైనవో అతను

99. ఉత్తారణో దుష్కృతిహా పుణ్యో దుస్స్వప్న నాశనః
వీరహా రక్షణ స్సంతో జీవనః పర్యవస్థితః

ఉత్తారణః = సంసార సముద్రమును దాటించువాడు
దుష్కృతిహా = పాపులను చంపువాడు
పుణ్యః = ధర్మాదులను చెప్పువాడు
దుస్వప్ననాశనః = దఃస్వప్నములను నశింపచేయువాడు
వీరహా = విశేషముగా మద్యం సేవించువారిని చంపువాడు
రక్షణః = రక్షించువాడు
సంతః = దోషరహితుడు
జీవనః = బ్రతికించువాడు
పర్యవస్థితః = అన్నివైపులనుండి సర్వులను రక్షించువాడు

100. అనంతరూపో నంతశ్రీ ర్జితమన్యు ర్భయాపహః
చతురశ్రో గభీరాత్మా విదిశో వ్యాదిశో దిశః

అనంతరూపః = అపరిమిత రూపములు కలవాడు
అనంతశ్రీః = నాశరహితమైన స్వరూప సౌందర్యము కలవాడు
జితమన్యుః = కోపమును జయించేటంత ఙ్ఞానము కలవాడు
భయాపహః = భయమును తొలగించువాడు
చతురస్రః = చతుర-నేర్పరి, స్రః- కదులువాడు
గభీరాత్మా = లోతైన మనస్సు కలవాడు
విదిశః = ఙ్ఞానులకు ఆనందము ఇచ్చువాడు
వ్యాదిశః = గరుడాది సేవకులకు ఆనందమును ఇచ్చువాడు
దిశః = ధర్మస్వరూపుడు

101. అనాది ర్భూర్భువోలక్ష్మీ స్సువీరో రుచిరాంగదః
జననో జనజన్మాది ర్భీమో భీమపరాక్రమః

అనాదిః = వాయువునకు ప్రభువు
భూర్భువోలక్ష్మీః = యఙ్ఞగృహములందు ఉండువాడు
సువీరః = వాయువునకు దేవత్వమును కల్పించినవాడు
రుచిరాంగదః = మనోహరమైన రూపము కలవాడు
జననః = జనులను నడిపించువాడు
జనజన్మాదిః = సృష్టికర్త
భీమః = భయంకరుడు
భీమపరాక్రమః = భీముని పరాక్రమమునకు కారకుడు

102. ఆధారనిలయో ధాతా పుష్పహాసః ప్రజాగరః
ఊర్ధ్వగ స్సత్పధాచారః ప్రాణదః ప్రణవః పణః

ఆధారనిలయః = ఆ-అన్నివైపులనుంది, ధార-దేవేంద్రునిచే సృష్టింపబడిన వానధారలకు, నిలయః-గోపాలురకు ఆశ్రయమైనవాదు, గోవర్ధనధారి
ధాతా = ధారణము చేయువాడు
పుష్పహాసః = పువ్వువంటి నవ్వు కలవాడు
ప్రజాగరః = ప్ర-ఎక్కువగా, జాగరః-మెల్కొని ఉండువాడు.
ఊర్ధ్వగః = వైకుంఠాది లోకములందు ఉండువాడు
సత్పధాచారః = మంచిమార్గమునందు నడిపించువాడు
ప్రాణదః = మోక్షదుడు
ప్రణవః = 4రూపములయందుండు విష్ణువు యొక్క నామము
పణః = జనులచే స్తుతించబడువాడు

103. ప్రమాణం ప్రాణనిలయః ప్రాణభృ త్ప్రాణజీవనః
తత్త్వం తత్త్వవి దేకాత్మా జన్మ మృత్యు జరాతిగః

ప్రమాణం = ప్ర-ప్రకృష్టమైన, మానం-ఙ్ఞానము
ప్రాణనిలయః = ప్రాణమునకు ఆశ్రయుడు
ప్రాణభృత్ = ప్రాణములను భరించువాడు
ప్రాణజీవనః = ప్రాణములతో జనులను బ్రతికించువాడు
తత్త్వం = ఙ్ఞానస్వరూపుడు
తత్త్వవిదేకాత్మా = తత్త్వవిదుని కొరకు బలాదులను కలిగింపచేయువాడు
తత్త్వవిత్ = స్వస్వరూపమును తెలుసుకొన్నవాడు
ఏకాత్మా = ఏక-ముఖ్యమైన, ఆత్మా=స్వామి
జన్మమృత్యు జరాతిగః = జనన, మరణ, ముసలితనము వలన కలుగు సమస్త దోషములను దాటి ఉండువాడు

104. భూర్భువస్స్వస్తరు స్తారః సవితా ప్రపితామహః
యఙ్ఞో యఙ్ఞపతి రజ్వా యఙ్ఞాంగో యఙ్ఞవాహనః

భూర్భువస్సవస్తరః = భు,భువ,స్వర్గలోకములందుండు జనులను తరింపచేయువాడు
తారః = ఓంకారవాచ్యుడు
సవితా = సృష్టించుటవలన సవితా
ప్రపితామహః = పితామహుడనగా బ్రహ్మ, అతని తండ్రి అగుటవలన ప్రపితామహుడు
యఙ్ఞః = యఙ్ఞభోక్త అగువాడు
యఙ్ఞపతిః = యఙ్ఞములకు యజమాని
యజ్వా = యఙ్ఞము చేయువాడు
యఙ్ఞాంగః = యఙ్ఞమునకు ఉద్దేశ్యమైనవాడు యఙ్ఞవాహనః = యఙ్ఞము చేయువారిని నడిపించువాడు

105. యఙ్ఞభృత్ యఙ్ఞకృత్ యఙ్ఞీ యఙ్ఞభుక్ యఙ్ఞ సాధనః
యఙ్ఞాంతకృత్ యఙ్ఞగుహ్య మన్న మన్నాద ఏవచ

యఙ్ఞకృద్యఙ్ఞభృత్ = యఙ్ఞమందలి యజమానికి ఆహారుదాలను ఇచ్చి పోషించుదాతలను పోషించువాడు
యఙ్ఞభృత్ = యఙ్ఞమును భరించువాడు
యఙ్ఞకృత్ = యఙ్ఞమును చేయువాడు
యఙ్ఞీ = యఙ్ఞము కలవాడు
యఙ్ఞభుక్ = యఙ్ఞ ఫలమును అనుభవించువాడు
యఙ్ఞసాధనః = యఙ్ఞమునకు కావలసిన మంత్రాదికములు ఎవనినుండి వచ్చునో అతను
యఙ్ఞాంతకృత్ = యఙ్ఞ ఫలప్రదాత
యఙ్ఞగుహ్యం = యఙ్ఞము అను రహస్యమైన పేరు కల విష్ణువు
అన్నం = అన్నము అయినవాడు
అన్నాదః = అన్నమును భుజించువాడు

106. ఆత్మయోని స్స్వయంజాతో వైఖాన స్సామగాయనః
దేవకీనందన స్సృష్టా క్షితీశః పాపనాశనః

ఆత్మయోనిః = జీవులకు, బ్రహ్మకు కారణమైనవాడు
స్వయంజాతః = తనంతట తానుగా పుట్టినవాడు
వైఖానః = దేహానంతరం ఖననములేనివారు ముక్తులు, వారికి సంబంధించినవాడు వైఖనుడు
సామగాయనః = సామవేదముము పాడువాడు
దేవకీనందనః = దేవకీదేవి కుమారుడు
స్రష్టా = సృష్టి చేయువాడు
క్షితీశః = భూమికి రాజు
పాపనాశనః = పాపమును నశింపచేయువాడు

107. శంఖభృత్ న్నందకీ చక్రీ శార్ఙ్ఞ్గధన్వా గదాధరః
రధాంగపాణి రక్షోభ్య స్సర్వప్రహరణాయుధః

శంఖభృత్ = పాంచజన్యమును భరించువాడు
నందకీ = నందకము అను ఖడ్గమును కలవాడు
చక్రీ = సుదర్శన చక్రం కలవాడు
శార్ఙ్ఞ్గధన్వా = శార్ఙ్ఞ్గము అను ధనస్సు కలవాడు
గదాధరః = కౌమోదకి అను గదను ధరించినవాడు
రధాంగపాణి = రధాంగ-చక్రము, పాణిః-చేతియందు కలవాడు
అక్షోభ్యః = క్షోభింపచేయుటకు వీలుకానివాడు
సర్వప్రహరణాయుధః = శతృవులను శిక్షించుటకు కావలసిన ఆయుధములు కలవాడు

108. శ్రీ సర్వప్రహరణాయుధ ఓం నమ ఇతి
వనమాలీ గదీ శార్ఙ్ఞ్గీ శంఖీ చక్రీ చ నందకీ
శ్రీమాన్నారాయణో విష్ణు ర్వాసుదేవో భిరక్షతు (ఈ శ్లోకమును 3సార్లు చదువవలెను)