శ్రీవిష్ణు సహస్రనామ ఫలస్తుతి

ఫలస్తుతిః

1. ఇతీదం కీర్తనీయస్య కేశవస్య మహాత్మనః
నామ్నాం సహస్రం దివ్యానా మశేషేణ ప్రకీర్తితం

ఇట్లు మహాత్ముడైన కేశవుని యొక్క దివ్యములైన సహస్రనామములు సమగ్రముగా చెప్పబడినవి

2. య ఇదం శృణుయాన్నిత్యం యశ్చాపి పరికీర్తయేత్
నాశుభం ప్రాప్నుయాత్ కించిత్ సోముత్రేహ చ మానవః

ఏ మానవుడు నిత్యము ఈ స్తోత్రమును వినునో, కీర్తించునో అతను ఇహ, పర లోకములందు కూడా ఏ కొద్ది అశుభము కూడా పొందడు

3. వేదాంతగో బ్రాహ్మణః స్యాత్ క్షత్రియో విజయీ భవేత్
వైశ్యో ధన సమృద్ధః స్యాత్ శూద్ర స్సుఖ మవాప్నుయాత్

ఈ స్తోత్రమును బ్రాహ్మణుడు చదివినచో వేదాంతాది ఙ్ఞానము, క్షత్రియుడు చదివినచో విజయము, వైశ్యుడు చదివినచో ధనసమృద్ధి, శూద్రుడు చదివినచో సుఖమును పొందును.

4. ధర్మార్ధీ ప్రాప్నుయాత్ ధర్మ మర్ధార్ధీ చార్ధ మాప్నుయాత్
కామా నవాప్నుయాత్ కామి ప్రజార్ధీ ప్రాప్నుయాత్ ప్రజాం

ధర్మమును కోరువాడు ధర్మమును పొందును, అర్ధమును కోరువాడు అర్ధమును, కామి, కామములను పొందును, సంతానమును కోరువాడు సంతానమును పొందును.

5. భక్తిమాన్ య స్సదోత్ఠాయ శుచి స్తద్గత మానసః
సహస్రం వాసుదేవస్య నామ్నామేత త్ప్రకీర్తయేత్

భక్తి కలవాడు నిత్యము వేకువనే నిద్రలేచి, సుచిగా, విష్ణువు మీద మనస్సు నిలిపి వాసుదేవుని యొక్క ఈ వెయ్యి నామములను పఠింపవలెను

6. యశః ప్రాప్నోతి విపులం యాతి ప్రాధాన్య మేవచ
అచలాం శ్రియ మాప్నోతి శ్రేయ శ్చాప్నో త్యునుత్తమం

అట్టి భక్తుడు విపులమైన కీర్తిని పొందును. ప్రాధాన్యమును వహించును.అచంచలమైన సంపదను, అనుత్తమైన శ్రేయస్సును పొందును.

7. న భయం క్వచి దాప్నోతి వీర్యం తేజశ్చ విందతి
భవ త్యరోగో ద్యుతిమాన్ బలరూప గుణాన్వితః

ఎప్పుడునూ, ఎచ్చటను భయమును పొందడు, వీర్యమును, తేజస్సును పొందును, రోగరహితుడిగా, తేజము, రూపము, బలము, గుణములతో కూడిన వాడగును.

8. రోగార్తో ముచ్యతే రోగాత్ బద్ధో ముచ్యేత బంధనాత్
భయాన్ ముచ్యేత భీతస్తు ముచ్యేతాపన్న ఆపదః

రోగార్తుడు రోగమునుండి, బద్ధుడు బంధనము నుండి, భయార్తుడు భయమునుండి, ఆపదలో ఉన్నవాడు ఆపదలనుండి ముక్తులగును.

9. దుర్గా ణ్యతితరత్యాశు పురుషుః పురుషోత్తమం
స్తువ న్నామసహస్రేణ నిత్యం భక్తి సమన్వితః

విష్ణునామ సహస్రమును భక్తి సమన్వితుడై ప్రతినిత్యము స్తోత్రము చేయు పురుషుడు వెంటనే కష్టములను దాటును.

10. వాసుదేవాశ్రయో మర్త్యో వాసు దేవపరాయణః
సర్వ పాప విశుద్ధత్మా యాతి బ్రహ్మ సనాతనం

వాసుదేవుని ఆశ్రయించిన, వాసుదేవునే సర్వశ్రేష్ఠునిగా భావించిన మానవుడు, సర్వపాపముల నుండి విశుద్ధమైన ఆత్మ కలవాడై సనాతనమైన ధర్మపధమును చేరును.

11. న వాసుదేవభక్తానా మశుభం విద్యతే క్వచిత్
జన్మ మృత్యు జరావ్యాధి భయం నైవోపజాయతే

వాసుదేవుని భక్తులకు ఎక్కడను అశుభం ఉండదు, జన్మ, మృత్యువు, ముసలితనము వ్యాధుల వలన వచ్చు భయము కలుగనే కలుగదు

12. ఇమం స్తవ మధీయానః శ్రధాభక్తి సమన్వితః
యుజేతాత్మా సుఖక్షాంతి శ్రీ ధృతి స్మృతి కీర్తిభిః

శ్రద్ధాభక్తులతో కూడినవాడై ఈ స్తవమును చదివినవాడు సుఖము, క్షాంతి, సంపద, స్మృతి, కీర్తులతో కూడిన వాడగును.

13. న్యక్రోధో నచ మాత్సర్యం నలోభో నా శుభామతిః
భవంతి కృతపుణ్యనాం భక్తానాం పురుషోత్తమే

పుణ్యము చేసిన భక్తులకు పురుషోత్తముని యందు కోపము, మాత్సర్యము, లోభము, అశుభమైన మతి ( చెడు అలోచనలు లాంటివి) కలుగవు

14. ద్యౌః సచంద్రార్క నక్షత్రం ఖం దిసో భూర్మహోదధిః
వాసుదేవస్య వీర్యేణ విధృతాని మహాత్మనః

మహాత్ముడైన వాసుదేవుని యొక్క వీర్యము చే ఆకాశము, చంద్రుడు, సూర్యుడు, నక్షత్రములు, స్వర్గము, దిక్కులు, భూమి, సముద్రము ధరింపబడుచున్నవి

15. ససురాసుర గంధర్వం సయక్షోరగ రాక్షసం
జగ ద్వశే వర్త తేదం కృష్ణస్య సచరాచరం

దేవతలు, అసురులు, గంధర్వులు, యక్షులు, ఉరగులు, రాక్షసులతో కూడిన చరాచరమైన ఈ జగత్తయంతయు కృష్ణుని యొక్క వశమునందుండును

16. ఇంద్రియాణి మనోబుద్ధిః సత్వం తేజో బలం ధృతిః
వాసుదేవాత్మకా న్యాహుః క్షేత్రం క్షేత్రఙ్ఞ ఏవచ

ఇంద్రియములు, మనస్సు, బుద్ధి, సత్వము, తేజస్సు, బలము, ధైర్యము, క్షేత్రము, క్షేత్రఙ్ఞుడు అనునవి వాసుదేవాత్మకములు అని అంటారు

17. సర్వాగమానా మాచారః ప్రధమం పరికల్ప్యతే
ఆచరః ప్రధమో ధర్మో ధర్మస్య ప్రభు రచ్యుతః

అన్ని ఆగములకు ముందుగా ఆచారము ముఖ్యమైనదిగా చెప్పబడినది. కనుకనే ఆచారమే ప్రధానమైన కర్మ. అట్టి ధర్మమునకు అదిపతి అచ్యుతుడు

18. ఋషయః పితరో దేవాః మహాభూతాని ధాతవః
జంగమాజంగమం చేదం జగన్నారాయణోద్భవం

ఋషులు, పితృదేవతలు, దేవతలు,, పృధివ్యాధి మహాభూతములు, సప్తధాతువులు మొదలైనవి, జంగమ స్థావరాత్మకము ఐన ఈ జగత్తు నారాయణుని నుండి ఉద్భవించినది

19. యోగో ఙ్ఞానం తధా సాంఖ్యం విద్యాః శిల్పాది కర్మచ
వేదా శ్శాస్త్రాణి విఙ్ఞాన మేతత్సర్వం జనార్దనాత్

యోగము, ఙ్ఞానము, సాంఖ్యము, విద్యలు, శిల్పాది కళలు, వేదములు, శాస్త్రములు, విఙ్ఞానము ఇవ్వన్నియు జనార్దనుని నుండే వచ్చును.

20. ఏకో విష్ణుః మహద్ భూతం పృధక్ భూతా న్యనేకశః
త్రీన్ లోకాన్ వ్యాప్య భూతాత్మా భుజ్త్కే విశ్వ భుగవ్యయ

విష్ణువు ఒక్కడే మహాద్భూతము. అతనే పలుమార్లు వేరు వేరు జీవులుగా మారి, ముల్లోకముల యందు వ్యాపించి, భూతాత్మ అయి, వ్యయము లేనివాడిగా, విశ్వమును భుజించుచు, అనుభవించుచు ఉండును

21. ఇమం స్తవం భగవతో విష్ణో ర్వ్యాసేన కీర్తితం
పఠేద్య ఇచ్చేత్ పురుషః శ్రేయః ప్రాప్తుం సుఖానిచ

ఏ పురుషుడు శ్రేయస్సును, సుఖమును పొందగోరునో అతను వ్యాసమహర్షి చే కీర్తించబడిన విష్ణువు యొక్క ఈ స్తోత్రమును పఠింపవలెను

22. విశ్వేశ్వర మజం దేవం జగతః ప్రభవావ్యయం
భజంతి యే పుష్కరాక్షం న తే యాంతి పరాభవం

విశ్వేశ్వరుడును, పుట్టుక లేనివాడును, జగత్తు యొక్క సృష్టికి/నాశనమునకు కారణుడును, తామర పువ్వుల వంటి కన్నులు కలవాడును అగు శ్రీ మహా విష్ణువును ఎవరు భజింతురో వారు పరాభవమును పొందరు

అర్జున ఉవాచ :

23. పద్మపత్ర విశాలాక్ష పద్మనాభ సురోత్తమ
భక్తానా మనురక్తానాం త్రాతా భవజనార్దన

పద్మపత్రముల వలె విశాలమైన కన్నులు కలవాడా, పద్మమును నాభి యందు కలవాడా, సురోత్తముడా, ఓ జనార్దనుడా, నీ మీద అనురాగము కలిగిన భక్తులకు నీవు రక్షకుడవు కమ్ము

శ్రీ భగవానువాచ:

24. యో మాం నామ సహస్రేణ స్తొతు మిచ్చతి పాండవ
సోహ మేకేన శ్లోకేన స్తుత ఏవ న సంశయః

" స్తుత ఏవ న సంశయ ఓం నమ ఇతి "

ఓ పాండవుడా (అర్జునుడు) ఎవడు నన్ను ఈ సహస్రనామ స్తోత్రముతో స్తుతింప గోరునో అతనిచే నెను ఒకే ఒక శ్లోకమును చదువుటచే స్తుతింపబడిన వాడను అగుదును. అందుకు సందేహం అక్కరలేదు

వ్యాస ఉవాచ:

25. వాసనా ద్వాసుదేవస్య వాసితం తే జగత్త్రయం
సర్వభూతనివాసో సి వాసుదేవ నమో స్తుతే

" శ్రీ వాసుదేవ నమో స్తుత ఓం నమ ఇతి "

3లోకములు వాసుదేవుని యొక్క సంబంధం వలన వాసిగాంచుచ్చున్నవి. ఓ వాసుదేవుడా, నీవు సర్వ భూతములకు నివాస స్థానుడవు. నీకు నా నమస్కారము.

పార్వత్యువాచా :

26. కేనోపాయేన లఘునా విష్ణోర్నామ సహస్రకం
పఠ్యతే పండి తైర్నిత్యం శ్రోతుమిచ్చా మ్యహం ప్రభో

విష్ణు సహస్రనామము తేలికగా పండితులచే నిత్యము ఏ ఉపాయముచె పఠింపబడునో దానిని నెను వినగోరుచున్నాను.
ఓ ప్రభు, సెలవియ్యుము..

ఈశ్వర ఉవాచ :

27. శ్రీరామ రామ రామేతి రమే రామే మనోరమే
సహస్రనామ తత్తుల్యం రామనామ వరాననే

" శ్రీ రామనామ వరానన ఓమ్నమ ఇతి "

ఓ సుముఖీ, " శ్రీరామ రామ రామ" అను మంత్రము జపించినచో అది సహస్రనామ పారాయణతో సమానమైన ఫలమును ఇచ్చును.

బ్రహ్మోవాచ :

28. నమో స్త్వనంతాయ సహస్ర మూర్తయే
సహస్ర పాదాక్షి శిరోరు బాహువే
సహస్ర నామ్నే పురుషాయ శాశ్వతే
సహస్ర కోటీ యుగ ధారిణే నమః

సహస్ర మూర్తులు కలవాడును, సహస్ర పాదములు, సహస్రాక్షులు, సహస్ర శిరస్సులు, సహస్ర బాహువులు, సహస్ర నామములు కలవాడును, సహస్రకోటి యుగములను ధరించినవాడును, శాశ్వతుడైన పురుషుడగు వాడును అగు అనంతునకు నా నమస్కారము

సంజయ ఉవాచ :

యత్ర యోగేశ్వరః కృష్ణో యత్ర పార్ధో ధరుర్ధరః
తత్ర శ్రీ ర్విజయో భూతి ర్ర్ధువా నీతి ర్మతి ర్మమ

ఎచ్చట యోగేశ్వరుడైన కృష్ణుడును, ధనుర్ధారి ఐన అర్జునుడు ఉందురో అచ్చట శ్రీ, విజయము, భగవదైశ్వర్యము, నీతి తప్పక ఉండును అని నా ఉద్దేశ్యము.

శ్రీ భగవానువాచ :

అనన్యా శ్చితయంతో మాం యే జనాః పర్యుపాసతే
తేషాం నిత్యాభియుక్తానాం యోగక్షేమం వహా మ్యహం

ఇతర విషయములను విడిచివైచి, ఎవరు నన్నే ఏకాగ్రముగా ధ్యానించునో అట్టివారియొక్క యోగ క్షేమములను నేను వహింతును.

పరిత్రాణాయా సాధూనాం వినాశాయ చ దుష్కృతాం
ధర్మ సంస్థాప నార్ధాయ సంభవామి యుగే యుగే

సాధువులను రక్షించుటకును, దుష్కార్యములు చేయువారిని నశింపచేయుటకును, ధర్మమును స్థాపించుటుకు యుగ యుగములందును నే అవతరించుదును

ఆర్తా విషణ్ణాఆ శిధిలాశ్చ భీతాః
ఘోరేషు చ వ్యాధిషు వర్తమానాః
సంకీర్త్త్య నారాయణ శబ్ధమాత్రం
విముక్త దుఃఖాః సుఖినో భవంతి

ఆర్తులను, దుఖితులను, శారీరకముగాను, మానసికంగాను చితికిపోయినవారిని, భయార్తులకు, ఘోరమైన వ్యాధులచే పీడింపబడువారిను నారాయణుని పేరును తలచినంతనే వారు దుఖ విముక్తులై సుఖమును పొందుదురు.

కాయేన వాచా మనసేంద్రియై ర్వా
బుద్ధ్యత్మనా వా ప్రకృతేః స్వభావాత్
కరోమి యద్యత్ సకలం పరస్మై
నారాయణా యేతి సమర్పయామి.

శరీరము, మాట, మనస్సు, ఇంద్రియములు, బుద్ధి, ఆత్మ, ప్రకృతి సిద్ధమైన స్వభావముచే ఏయే పనులను నేను చేయుచున్నానో వాని ఫలము నంతటిని పరుడగు నారాయణునకే సమర్పించుచున్నాను.

శ్రీవిష్ణుసహస్రనామము (94-108)

94. విహాయసగతి ర్జ్యోతి స్సురుచి ర్హుతభు గ్విభుః
రవి ర్విరోచన స్సూర్య స్సవితా రవిలోచనః

విహాయసగతిః =గరుడుని ద్వారా నడక కలవాడు
జ్యోతిః=తేజ్యోమంతుడు
సురుచిః = మంచి కాంతి కలవాడు
హుతభుక్ = హోమము చేసిన హవిస్సును భుజించువాడు
విభుః= ఇతని వలన విశిష్టులుగా అగుచ్చున్నారు
రవిః = అవిఙ్ఞేయుడగుటవలన రవి
విరోచనః =విశిష్టములైన సూర్యాది ప్రకాశములు ఎవని వలన కలిగినవో అతను
సూర్యః = సురులచేత చేరదగినవాడు
సవితా = సృష్టించువాడు
రవిలోచనః = సుర్యుడిని కుడికన్నుగా కలవాడు

95. అనంతో హుతభుగ్భోక్తా సుఖదో నైకజో గ్రజః
అనిర్విణ్ణ స్సదామర్షీ లోకాధిష్ఠాన మద్భుతః

అనంతః = అంతము లేనివాడు
హుతభుగ్భోక్తా = తనను స్తుతించువారిని రక్షించువాడు
సుఖదః= సుఖమును ఇచ్చువాడు
నైకజః = పద్మములు ఏ వనమునందున్నవో అక్కడ నివసించువాడు
అగ్రజః = అగ్ర-సృష్టికి ముందుగా, జః-వ్యక్తమగువాడు
అనిర్విణ్ణః = శ్రమలేనివాడు
సదామర్షీ = సదా దైత్యాదులయందు కోపము కలవాడు
లోకాధిష్ఠానం = లోకమునకు ఆశ్రయమైనవాడు
అద్భుతః = ఆశ్చర్యమైన రూపము కలవాడు

96. సనాత్ సనాతనతమః కపిలః కపి రవ్యయః
స్వస్తిదః స్వస్తికృత్ స్వస్తి స్వస్తిభు క్స్వస్తి దక్షిణః

సనాత్ = సన-లాభమును, ఆతయతి-పొందించువాడు
సనాతన తమః = సన-లాభమును, ఆతన-పొందించువాడు, తమః - మిక్కిలి
కపిలః = కపి-హనుమంతుని, లః- దాసునిగా స్వీకరించినవాడు
కపిః = క-సుఖమును, పిః-అనుభవించువాడు
అవ్యయః = స్వర్గాది ప్రాపకుడు
స్వస్తిదః = భక్తుల కొరకు మంగళమును ఇచ్చువాడు
స్వస్తికృత్ = శోభనమైన సత్తను చేయువాడు
స్వస్తి = సుఖస్వరూపుడు
స్వస్తిభుక్ = సుఖమును భుజింపచేవాడు
స్వస్తి దక్షిణః = మంగళప్రదానమునందు కుశలుడు

97. అరౌద్రః కుండలీ చక్రీ విక్ర మ్యూర్జి తశాసనః
శబ్దాతిగ శ్శబ్దసహ శ్శిశిర శ్శర్వరీకరః

అరౌద్రః = కోపములేనివాడు
కుండలీ = మకర కుందలములు కలవాడు
చక్రి = సుదర్శన చక్రము కలవాడు
విక్రమీ = పరాక్రమశాలి
ఊర్జిత శాసనః = స్థిరమైన శాసనము కలవాడు
శబ్దాతిగః = శబ్దమును అతిక్రమించినవాడు
శబ్దసహః = భృగుమహర్షి మొదలగు భక్తుల చేత చేయబడిన బెదిరింపుల రూపమున ఉన్న శబ్దమును సహించువాడు శిశిరః = చంద్రుని యందు రమించువాడు
శర్వరీకరః = శర్వరీ-రాత్రిని, కరః-సృష్టించువాడు

98. అక్రూరః పేశలో దక్షో దక్షిణః క్షమిణాంవరః
విద్వత్తమో వీతభయః పుణ్యశ్రవణకీర్తనః

అక్రూరః = క్రూరుడు కానివాడు
పేశలః = మనోహరుడు
దక్షః = సమర్ధుడు
దక్షిణః = కుశలుడు
క్షమిణాంవరః =క్షమ కలవారిలో శ్రేష్ఠుడు
విద్వత్తమః = అత్యంత ఙ్ఞాని
వీతభయః = భయములేనివాడు
పుణ్యశ్రవణకీర్తనః = ఎవని విషయంలో శ్రవణము,కీర్తనము పుణ్యమైనవో అతను

99. ఉత్తారణో దుష్కృతిహా పుణ్యో దుస్స్వప్న నాశనః
వీరహా రక్షణ స్సంతో జీవనః పర్యవస్థితః

ఉత్తారణః = సంసార సముద్రమును దాటించువాడు
దుష్కృతిహా = పాపులను చంపువాడు
పుణ్యః = ధర్మాదులను చెప్పువాడు
దుస్వప్ననాశనః = దఃస్వప్నములను నశింపచేయువాడు
వీరహా = విశేషముగా మద్యం సేవించువారిని చంపువాడు
రక్షణః = రక్షించువాడు
సంతః = దోషరహితుడు
జీవనః = బ్రతికించువాడు
పర్యవస్థితః = అన్నివైపులనుండి సర్వులను రక్షించువాడు

100. అనంతరూపో నంతశ్రీ ర్జితమన్యు ర్భయాపహః
చతురశ్రో గభీరాత్మా విదిశో వ్యాదిశో దిశః

అనంతరూపః = అపరిమిత రూపములు కలవాడు
అనంతశ్రీః = నాశరహితమైన స్వరూప సౌందర్యము కలవాడు
జితమన్యుః = కోపమును జయించేటంత ఙ్ఞానము కలవాడు
భయాపహః = భయమును తొలగించువాడు
చతురస్రః = చతుర-నేర్పరి, స్రః- కదులువాడు
గభీరాత్మా = లోతైన మనస్సు కలవాడు
విదిశః = ఙ్ఞానులకు ఆనందము ఇచ్చువాడు
వ్యాదిశః = గరుడాది సేవకులకు ఆనందమును ఇచ్చువాడు
దిశః = ధర్మస్వరూపుడు

101. అనాది ర్భూర్భువోలక్ష్మీ స్సువీరో రుచిరాంగదః
జననో జనజన్మాది ర్భీమో భీమపరాక్రమః

అనాదిః = వాయువునకు ప్రభువు
భూర్భువోలక్ష్మీః = యఙ్ఞగృహములందు ఉండువాడు
సువీరః = వాయువునకు దేవత్వమును కల్పించినవాడు
రుచిరాంగదః = మనోహరమైన రూపము కలవాడు
జననః = జనులను నడిపించువాడు
జనజన్మాదిః = సృష్టికర్త
భీమః = భయంకరుడు
భీమపరాక్రమః = భీముని పరాక్రమమునకు కారకుడు

102. ఆధారనిలయో ధాతా పుష్పహాసః ప్రజాగరః
ఊర్ధ్వగ స్సత్పధాచారః ప్రాణదః ప్రణవః పణః

ఆధారనిలయః = ఆ-అన్నివైపులనుంది, ధార-దేవేంద్రునిచే సృష్టింపబడిన వానధారలకు, నిలయః-గోపాలురకు ఆశ్రయమైనవాదు, గోవర్ధనధారి
ధాతా = ధారణము చేయువాడు
పుష్పహాసః = పువ్వువంటి నవ్వు కలవాడు
ప్రజాగరః = ప్ర-ఎక్కువగా, జాగరః-మెల్కొని ఉండువాడు.
ఊర్ధ్వగః = వైకుంఠాది లోకములందు ఉండువాడు
సత్పధాచారః = మంచిమార్గమునందు నడిపించువాడు
ప్రాణదః = మోక్షదుడు
ప్రణవః = 4రూపములయందుండు విష్ణువు యొక్క నామము
పణః = జనులచే స్తుతించబడువాడు

103. ప్రమాణం ప్రాణనిలయః ప్రాణభృ త్ప్రాణజీవనః
తత్త్వం తత్త్వవి దేకాత్మా జన్మ మృత్యు జరాతిగః

ప్రమాణం = ప్ర-ప్రకృష్టమైన, మానం-ఙ్ఞానము
ప్రాణనిలయః = ప్రాణమునకు ఆశ్రయుడు
ప్రాణభృత్ = ప్రాణములను భరించువాడు
ప్రాణజీవనః = ప్రాణములతో జనులను బ్రతికించువాడు
తత్త్వం = ఙ్ఞానస్వరూపుడు
తత్త్వవిదేకాత్మా = తత్త్వవిదుని కొరకు బలాదులను కలిగింపచేయువాడు
తత్త్వవిత్ = స్వస్వరూపమును తెలుసుకొన్నవాడు
ఏకాత్మా = ఏక-ముఖ్యమైన, ఆత్మా=స్వామి
జన్మమృత్యు జరాతిగః = జనన, మరణ, ముసలితనము వలన కలుగు సమస్త దోషములను దాటి ఉండువాడు

104. భూర్భువస్స్వస్తరు స్తారః సవితా ప్రపితామహః
యఙ్ఞో యఙ్ఞపతి రజ్వా యఙ్ఞాంగో యఙ్ఞవాహనః

భూర్భువస్సవస్తరః = భు,భువ,స్వర్గలోకములందుండు జనులను తరింపచేయువాడు
తారః = ఓంకారవాచ్యుడు
సవితా = సృష్టించుటవలన సవితా
ప్రపితామహః = పితామహుడనగా బ్రహ్మ, అతని తండ్రి అగుటవలన ప్రపితామహుడు
యఙ్ఞః = యఙ్ఞభోక్త అగువాడు
యఙ్ఞపతిః = యఙ్ఞములకు యజమాని
యజ్వా = యఙ్ఞము చేయువాడు
యఙ్ఞాంగః = యఙ్ఞమునకు ఉద్దేశ్యమైనవాడు యఙ్ఞవాహనః = యఙ్ఞము చేయువారిని నడిపించువాడు

105. యఙ్ఞభృత్ యఙ్ఞకృత్ యఙ్ఞీ యఙ్ఞభుక్ యఙ్ఞ సాధనః
యఙ్ఞాంతకృత్ యఙ్ఞగుహ్య మన్న మన్నాద ఏవచ

యఙ్ఞకృద్యఙ్ఞభృత్ = యఙ్ఞమందలి యజమానికి ఆహారుదాలను ఇచ్చి పోషించుదాతలను పోషించువాడు
యఙ్ఞభృత్ = యఙ్ఞమును భరించువాడు
యఙ్ఞకృత్ = యఙ్ఞమును చేయువాడు
యఙ్ఞీ = యఙ్ఞము కలవాడు
యఙ్ఞభుక్ = యఙ్ఞ ఫలమును అనుభవించువాడు
యఙ్ఞసాధనః = యఙ్ఞమునకు కావలసిన మంత్రాదికములు ఎవనినుండి వచ్చునో అతను
యఙ్ఞాంతకృత్ = యఙ్ఞ ఫలప్రదాత
యఙ్ఞగుహ్యం = యఙ్ఞము అను రహస్యమైన పేరు కల విష్ణువు
అన్నం = అన్నము అయినవాడు
అన్నాదః = అన్నమును భుజించువాడు

106. ఆత్మయోని స్స్వయంజాతో వైఖాన స్సామగాయనః
దేవకీనందన స్సృష్టా క్షితీశః పాపనాశనః

ఆత్మయోనిః = జీవులకు, బ్రహ్మకు కారణమైనవాడు
స్వయంజాతః = తనంతట తానుగా పుట్టినవాడు
వైఖానః = దేహానంతరం ఖననములేనివారు ముక్తులు, వారికి సంబంధించినవాడు వైఖనుడు
సామగాయనః = సామవేదముము పాడువాడు
దేవకీనందనః = దేవకీదేవి కుమారుడు
స్రష్టా = సృష్టి చేయువాడు
క్షితీశః = భూమికి రాజు
పాపనాశనః = పాపమును నశింపచేయువాడు

107. శంఖభృత్ న్నందకీ చక్రీ శార్ఙ్ఞ్గధన్వా గదాధరః
రధాంగపాణి రక్షోభ్య స్సర్వప్రహరణాయుధః

శంఖభృత్ = పాంచజన్యమును భరించువాడు
నందకీ = నందకము అను ఖడ్గమును కలవాడు
చక్రీ = సుదర్శన చక్రం కలవాడు
శార్ఙ్ఞ్గధన్వా = శార్ఙ్ఞ్గము అను ధనస్సు కలవాడు
గదాధరః = కౌమోదకి అను గదను ధరించినవాడు
రధాంగపాణి = రధాంగ-చక్రము, పాణిః-చేతియందు కలవాడు
అక్షోభ్యః = క్షోభింపచేయుటకు వీలుకానివాడు
సర్వప్రహరణాయుధః = శతృవులను శిక్షించుటకు కావలసిన ఆయుధములు కలవాడు

108. శ్రీ సర్వప్రహరణాయుధ ఓం నమ ఇతి
వనమాలీ గదీ శార్ఙ్ఞ్గీ శంఖీ చక్రీ చ నందకీ
శ్రీమాన్నారాయణో విష్ణు ర్వాసుదేవో భిరక్షతు (ఈ శ్లోకమును 3సార్లు చదువవలెను)

ఎంతమాత్రమున ఎవ్వరు తలచిన అంతమాత్రమేనీవు........

ఆర్నెళ్ళ క్రితం నెల్లూరు వెళ్ళినప్పుడు మా పిన్నివాళ్ళింట్లో "సావిత్రి" అనే ఒక పుస్తకం చుశాను. ఎప్పటిదో (4/5 ఏళ్ళ క్రితం పుస్తకం). అందులో నాకు బాగా నచ్చినది "తిరుపతి వేంకటేశ్వర స్వామి నిజంగా ఎవరు" అన్న విషయం మీద చెలరేగుతున్నా వాదవివాదాల పై రాసిన వ్యాసం. రచయిత పేరు గుర్తులేదు. కానీ వ్యాసం మాత్రం చాలా ఆసక్తిగా ఉంది.

మనకు అందరి తెలిసిన కథ ప్రకారం వేంకటేశ్వరుడు తిరుపతి పై వెలవటానికి కారణం ఈ విధంగా ఉంది... పూర్వం మునులందరు కలియుగంలో లోకకల్యాణం కోసం యాగం చెయ్యాలని సంకల్పించగా, నారదముని అక్కడకు వచ్చి ఆ మునులతో "ఆ యాగఫలాన్ని గ్రహీంచి కలియుగంలో లోకకల్యాణం చెయ్యగలవారెవ్వరు" అని ప్రశ్నించాడు. అప్పుడూ ఆ మునులందరూ అక్కడ ఉన్న భృగు మహర్షిని ప్రార్థించి త్రిమూర్తులలో ఆ యాగఫలం స్వీకరించగల సమర్ధుడిని పరిక్షించమని కోరుకుంటారు. మునుల కోరికను మన్నించి భృగు మహర్షి త్రిమూర్తులను పరిక్షించే నెపంతో ముందుగా సత్యలోకం చేరుకున్నాడు. అక్కడ సృష్టికర్త బ్రహ్మ సృష్టి కార్యంలో నిమగ్నమై భృగుమహర్షి రాకను గమనించడు.

అందుకు కోపించన భృగుమహర్షి "బ్రహ్మకు కలియుగంలో భూలోకంలో ఎక్కడా పూజలుండవని" శపించి అక్కడ నుండి కైలాసం చేరుకుంటాడు. శివలోకంలో పార్వతీ శివులు ఆనందతాండవం చేస్తూ పరవశిస్తుంటారు. పార్వతీ శివులు భృగు మహర్షి రాకను గ్రహించరు. "తన రాక గ్రహించని శివునకు కలియుగంలో భూలోకంలో విభూతితో మాత్రమే పూజలు జరుగుతాయని" శపిస్తాడు. సత్యలోకంలో, శివలోకంలో తనకు జరిగిన అవమానంతో మండిపడిన భృగుమహర్షి అదే కోపంతో వైకుంఠం చేరుకుంటాడు. ఇక్కడ నారాయణుడు ఆదిశేషుని మీద శయనిస్తుంటాడు. ఎన్నిసార్లు పిలిచినా పలకలేదని భృగువు, లక్ష్మీ నివాసము అయిన నారాయణుని వామ వక్షస్ధలమును తన కాలితో తంతాడు. అప్పుడు శ్రీమహావిష్ణువు తన తల్పం నుండి క్రిందకు దిగి "ఓ మహర్షీ! మీ రాకను గమనించలేదు, క్షమించండి. నా కఠినమైన వక్షస్థలమును తన్ని మీ పాదాలు ఎంత కందిపోయుంటాయో?"అని భృగుమహర్షిని ఆసనం పైన కూర్చుండబెట్టి, అతని పాదాలను తన ఒడిలో పెట్టుకుని పిసకడం మొదలుపెట్టాడు. అలా పిసుకుతూ, మహర్షి అహంకారానికి మూలమైన పాదం క్రింది భాగంలోని కన్నును చిదిమేశాడు. మహర్షి తన తప్పును తెలుసుకొని క్షమాపణ కోరుకొని వెళ్ళిపోయాడు.

కానీ, తన నివాసస్థలమైన వక్షస్థలమును తన్నిన కారణంగా లక్ష్మీదేవి అలకపూని భూలోకానికి వెళ్ళిపోయింది. శ్రీమహాలక్ష్మి లేని వైకుంఠంలో ఉండలేని మహావిష్ణువుకూడా లక్ష్మీదేవిని వెదుకుతూ భూలోకానికి పయనం అయ్యాడు. అలకపూనిన శ్రీమహాలక్ష్మి, ఈ నాటి కోల్హాపూరి ప్రాంతాన్ని చేరుకొని తపస్సు చేసుకుంటూ ఉండిపోయింది. ఆమెను వెతుకుతూ బయలుదేరిన మహావిష్ణువు, తిరుపతి ప్రాంతం చేరుకుని అలసిపోవటం చేత ఒక పుట్టలో తలదాల్చుకుంటాడు. అతని భాదలు గమనించిన బ్రహ్మా, శివులు ఆవు, గోవు రుపంలో వచ్చి అతనికి పాలు ఇచ్చి సేద తీర్చేవారు.

ఈ కథ మనందరికి తెలిసినదే, ఇకసలు విషయానికొస్తే, తిరుమలలో వెలసిన శ్రీవేంకటేశ్వరుడు అసలు విష్ణు రూపం కాదని ఒక సిద్ధాంతం ఉంది. మూలవిరాట్టుకు వెనుక భాగంలో జడ ఉందని అందువలన ఆ విరాట్టు శక్తి రూపమనీ శాక్తేయుల వాదన. అందుకు తోడు వేంకటేశ్వరుని "బాలాజీ" అని ఉత్తరాది ప్రజలు పిలవటం కూడా ఉన్నది. ఇది "బాల" రూపం అని వారి వాదన. ఇంకోవిషయం ఏమిటి అంటే, స్వామివారికి జరిగే కొన్ని పూజలు శాక్తేయులు అమ్మవారికి మాత్రమే చేస్తారనీ, అవి విష్ణు సాంప్రదాయంవి కాకపోయినా, ఇంకా ఆచారంలో ఉన్నాయని, దీనిబట్టి ఆ మూలవిరాట్టు "బాలత్రిపురసుందరి"దే అని వాదన. ఇంకో విషయం గమనించాలిందేమిటి అంటే, జగద్గురు ఆదిశంకరులు ఈ స్థలం దర్శించినప్పుడు, మూలవిరాట్టు పాదాల వద్ద శ్రీ చక్రాన్ని ప్రతిష్టించారు. విష్ణు పాదాల వద్ద శ్రీ చక్రం ఎందుకు ప్రతిష్టించారు అనేది అనేక సందేహాలకు దారి తీస్తుంది. శిల్పశాస్త్రం ప్రకారం మూలవిరాట్టు విగ్రహం స్త్రీమూర్తి కొలతలకు సరిపోతాయని, వక్షస్థలంని మూసివేస్తూ శ్రీదేవి, భూదేవులను ఉంచారనేది వీరి వాదన. ఈ పుస్తకము చదవకముందు నా స్నేహితురాలు కూడ ఇలాగే చెప్పింది, మూలవిరాట్టుకు వెనుక అమ్మణ్ణి రూపం ఉందట, అందుకే అయ్యవారు శక్తిస్వరూపిణి అట అని.

ఇదే విధంగా శైవులు శ్రీ వేంకటేశ్వరుని శివరూపంగా భావిస్తారు. అందుకు తగిన ఆధారాలు వారు చూపించారు. గుడిపై ఉన్న శిల్పాలలో నంది ఉండటం ఇప్పటికి గమనించవచ్చు. వైష్ణవ ఆలయాలలో ఇది జరగదు. స్వామి పేరులో కూడా ఈశ్వరుడు అని ఉండటం గమనించండి. (వేం= పాపములను కట = తొలగించు ఈశ్వరుడు = దేవుడు, శివుడు?). శివుని మూడవనేత్రం కప్పి ఉంచటానికే పెద్దనామం (తిరునామం) పెట్టారన్నది వీరి వాదన. ఈ వివాదాలన్నిటికీ తెరవేస్తూ, మహావైష్ణవుడైన శ్రీ రామానుజులవారు స్వామికి శంఖ చక్రాలను అమర్చి, ఈ క్షేత్రాన్ని శ్రీవైష్ణవ క్షేత్రంగా ప్రకటించారన్నది చారిత్రిక సత్యం. ఐతే, ఇప్పటికీ తేలని విషయం ఏమిటి అంటే, వేంకటేశ్వర స్వామి నిజంగా ఏ రూపం అనేది. విష్ణువా? శివుడా? శక్తిరూపమా? ఇంకెవరైనా నా? ఏమో కాని ఈ వ్యాసం చదవగానే గుర్తు వచ్చినది "అన్నమయ్య కీర్తన"

ఎంతమాత్రమున ఎవ్వరు తలచిన అంతమాత్రమేనీవు
అంతరాంతరము లెంచి చూడ బిండంతె నిప్పటి అన్నట్లు

కొలుతురు మిము వైష్ణవులూ కురిమితో విష్ణుడని
పలుకుదురూ మిము వేదాంతులు పర బ్రహ్మంబనుచూ
తలతురు మిము శైవులు తగిన భక్తులునూ శివుడనుచు
అలరి పొగడుదురు కాపాలికులు ఆదిభైరవుడనుచూ

సరి నెన్నుదురు శాక్తేయులును శక్తిరూపు నీవనుచూ
దరిశనములు నిను నానా విధులను తలపుల కొలదుల భజింతురు
శిరుల మిము ఏ అల్ప బుద్ధి తలచిన వారికి అల్పంబగుదువు
దరిమల మిముఏ ఘనమని తలచిన ఘన బుద్దులకు ఘనుడవు

నీవలన కొలతేలేదు మరి నీరుకొలది తామరవు
ఆవల భాగీరధి బావుల ఆజలమే ఊరినయట్లు
శ్రీవేంకటాపతి నీవైతే మము చేకొను ఉన్నదైవము
ఈ వలనే నీ శరణనియెదను ఇదియే పరతత్వము నాకు

అంటే, అన్నమయ్య కాలానికే ఈ వివాదం ఉండేదని తెలుస్తోంది. నిజానిజాలు ఆ వేంకటేశ్వరునికే తెలియాలి మరి.

శ్రీవిష్ణు సహస్రనామము (75 - 93)

75. సద్గతి స్సత్కృతి సత్త సధ్భూతి సత్పరాయణః
శూరశేనో యదుశ్రేష్ఠ స్సన్నివాస స్సుయామునః

సద్గతిః = సత్-సత్పురుషులకు, గతి-సత్తా ఇచ్చువాడు
సత్కృ: = మంచి ప్రయత్నము కలవాడు
సత్తా = ఆనందమును కలిగించువాడు
సద్భూతిః = సత్-మంచిదైన, భూతిః-ఐశ్వర్యము కలవాడు
సత్పరాయణః = సత్-సత్పురుషులకు, పరాయణుడు-ఆశ్రయమైనవాడు
శూరశేనః = జరాసంధాదులను నిగ్రహించినవాడు
యదుశ్రేష్ఠః = యాదవవంశంలో శ్రేష్ఠుడు
సన్నివాసః = సద్గుణములు ఇతని యందు నివసించుచ్చున్నవి
సుయామునః =యమునః- కాళియుని వెడలగొట్టుటచే ఎవని వలన యమునలో నీరు , సు - నిర్మలంగా చేయబడినదో అతను, కృష్ణుడు

76. భూతావాసో వాసుదేవ స్సర్వాసు నిలయోనలః
దర్పహా దర్పదో దృప్తో దుర్ధరో ధా పరాజితః

భూతావాసః = ప్రాణి రక్షకుడు
వాసుదేవః = వా-ఙ్ఞానము కొరకు జన్మించిన, అసుదేవః-వాయు జనకుడు
సర్వాసునిలయః = అన్ని ప్రాణులకు ఆశ్రయమైనవాడు
అనలః = భక్తుల అభీష్టములను తీర్చువాడు
దర్పహా = రాక్షసుల యొక్క గర్వమును నశింపచేయువాడు
దర్పదః = దర్ప-గర్వమును, దః-ఖండించువాదు
దృప్తః = గర్వించినవాడు
దుర్ధరః = ధరించుటకు వీలు కానివాడు
అపరాజితః = ఓటమి లేనివాడు

77. విశ్వమూర్తి ర్మహామూర్తి ర్దీప్తమూర్తి రమూర్తిమాన్
అనేకమూర్తి రవ్యక్త శ్శతమూర్తి శ్శతాననః

విశ్వమూర్తి = విశ్వ-వాయువు, మూర్త్య్-శరీరముగా కలవాడు
మహామూర్తి = విరాట్ రూపమైన పెద్ద ఆకారం కలవాడు
దీప్తమూర్తిః = ప్రకాశవంతమైన ఆకారం కలవాడు
అమూర్తిమాన్ = ప్రాకృతమైన రూపం లేనివాడు
అనేకమూర్తిః = వివిధ రూపములు కలవాడు
అవ్యక్తః = అలా ఉంటాడు, ఇలా ఉంటాడు అని తెలుపుటకు వీలులేనివాడు
శతమూర్తిః = శత-అసంఖ్యాకమైన, మూర్తిః=రూపములు కలవాడు
శతాననః = శత-అనేకమైన, ఆననః-ముఖములు కలవాడు

78. ఏకో నైక స్సవః కః కిం యత్తత్పద మనుత్తమం
లోకబందు ర్లోకనాధో మాధవో భక్తవత్సలః

ఏకః = ఒంటరివాడు
నైకః = పెక్కు రూపములు కలవాడు
సవః = యఙ్ఞ పురుషుడు
కః = ప్రకాశించువాడు
కిం = పురాణాది శబ్ద రూపకర్త
యత్ = తెలిసికొనువాడు
తత్ = కనపడనందు వలన "అది" లేక "అతడు" అని పిలువబడువాడు
పదం = చేరబడునది
అనుత్తమం = ఉత్తములకంటే శ్రేష్టుడు
లోకబంధుః = లోకములకు బంధువు
లోకనాధః = లోకములకు నాధుడు
మాధవః = మధువు - తేనెకు(సంతోషానికి గుర్తు తీపి) సంబంధించినవాడు / ఆనందస్వరూపుడు
భక్తవత్సలః = భక్తులను బిడ్డలవలె దగ్గరకు తీయువాడు

79. సువర్ణవర్ణో హేమాంగో వరాంగ శ్చదనాంగదీ
వీరహా విషమ శ్శూన్యో ఘృతాశీ రచల శ్చలః

సువర్ణవర్ణ = బంగారురంగు కలవాడు
హేమాంగః = బంగారుమయములైన అంగములు కలవాడు
వరాంగః = వర-ఉత్తమమైన, అంగః - అంగములు కలవాడు
చందనాంగదీ = చందన - చందనమును, అంగదా-బాహు భూషణమును కలవాడు
వీరహా = వీ-విగతమైన, ఈర-ప్రాణము కలవారు-రాక్షసులు, హా-చంపువాడు
విషమః = విష-రుద్రుడు త్రాగిన విషమును, మః=నామస్మరణచేత నశింపచేయువాడు
శూన్యః = ప్రళయకాలమందు అంతా తానైన వాడు
ఘృతాశీ = ఘృతము-నెయ్యి వంటి హోమ పదార్ధములు, శీ-ఇష్టము కలవాడు
అచలః = కదలనివాడు
చలః = కదులువాడు

80. అమానీ మానదో మాన్యో లోకస్వామీ త్రిలోకధృత్
సుమేధా మేధజో ధన్య స్సత్యమెధా ధరాధరః

అమానీ = విషయములందు అభిమానము లేనివాడు
మానదః = లక్ష్మి కొరకు వాయువును పుత్రరూపంగా ఇచ్చువాడు
మాన్యః = స్వయం ప్రేరకుడు
లోకస్వామి = లోకములకు యజమాని
త్రిలోకదృత్ = త్రిలోకములను ధరించువాడు
సుమేధాః = మంచి మేధ కలవాడు
మేధజః = యఙ్ఞమునందు జన్మించినవాడు
ధన్యః = సుకృతులు కలవాడు
సత్యమేధా = సత్యమైన ఙ్ఞానము కలవాడు
ధరాధరః = భూమి యొక్క ధారకుడు

81. తేజోవృషో ద్యుతిధర స్సర్వశస్త్రభృతాంవరః
ప్రగ్రహో నిగ్రహో వ్యగ్రో నైకశృంగో గదాగ్రజః

తేజోవృషః = తేజః - తేజోరూపమున ఉండు, వృషః-శ్రేష్టుడు, వామనుడు
ద్యుతిధరః = కాంతిని ధరించినవాడు
సర్వశస్త్రభృతాంవరః = సర్వ శస్త్రములను, ఆకాశమును భరించువాడు
ప్రగ్రహః = నవగ్రహములు ఎవనిచే శక్తిమంతముగా చేయబడుచ్చున్నవో అతను
నిగ్రహః = అణచివేయువాడు
అవ్యగ్రః = మనసు చెదరనివాడు
నైకశృంగః = వృషరూపంలో ఉన్న ఎవరికైతే ఎక్కువ కొమ్ములు కలవో అతను / వృషరూపి ఐన అగ్ని కి కల 4కొమ్ములు ఇక్కడ ప్రస్తావించబడినది
గదాగ్రజః = గదుడు అను వానికి సోదరుడు

82. చతుర్మూర్తి శ్చతుర్బాహు శ్చతుర్వ్యూహ శ్చతుర్గతిః
చతురాత్మా చతుర్భావ శ్చతుర్వేదవి దేకపాత్

చతుర్మూర్తిః = విశ్వ, తైజస, ప్రాఙ్ఞ, తురీయ అను పేరు కల రూపం కలవాడు
చతుర్బాహుః = 4 చేతులు కలవాడు
చతుర్వ్యూహః = కేశవ, త్రివిక్రమ, సంకర్షణ, నారసింహ అను 4 రూపములు కలవాడు
చతుర్గతిః = ఆర్తుడు, జిఙ్ఞాసువు, అర్ధార్ధి, ఙ్ఞాని అను నలుగురు భక్తులకు గతియగు వాడు
చతురాత్మా = ధర్మార్ధ కామ మోక్షముల యందు మనసు కలవాడు
చతుర్భావః = బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ, వైశ్య, శూద్రుల వారిని ఉత్పాదింపచేయువాడు
చతుర్వేద విదేకపాత్ = 4 వేదములచే తెలుసుకొనదగినవాడు

83. సమావర్తో నివృత్తాత్మా దుర్జయో దురతి క్రమః
దుర్లభో దుర్గమో దుర్గో దురావాసో దురారిః

సమావర్తః = సమభావంతో అన్ని వైపులా ఉండువాడు
అనివృత్తాత్మా = అయోగ్యులు చేసిన యఙ్ఞ యాగాదులనుండి మరలిన మనసు కలవాడు
దుర్జయః = గెలుచుటకు శక్యము కానివాడు
దురతిక్రమః = దుఖమును దాటినవాడు
దుర్లభః = దొరుకుటకు కష్టమైనవాడు
దుర్గమః = సమీపించుటకు వీలులేనివాడు
దుర్గః = రాక్షసులకు దుఖము కలిగించువాడు
దురావాసః = భగవంతుడు నిర్గుణుడు అని వాదించువారిని నరకాదులలో పడవేయువాడు
దురారిహా = దుష్టులైన సతృవులను చంపువాడు

84. శుభాంగో లోకసారంగ స్స్తంతు స్తంతు వర్ధనః
ఇంద్రకర్మా మహాకర్మా కృతకర్మా కృతాగమః

శుభాంగః = శుభములైన అంగములు కలవాడు
లోకసారంగః = వైకుంఠాది లోకములను ఇచ్చువాడు, ఙ్ఞానులను రంజింపచేయువాడు
సుతంతుః = శోభనమైన చతుర్ముఖాది సంతానము కలవాడు
తంతువర్ధనః = ద్రౌపతి యొక్క మానరక్షకుడు
ఇంద్రకర్మా =ఇంద్రుడూను, కర్మనూ
మహాకర్మా = జగత్తును సృష్టించుట మొదలగు కర్మలు కలవాడు
కృతకర్మా = పూర్తిచేయబడిన కర్మ కలవాడు
కృతాగమః = ఎవనిచే వేదములు నిర్మించబడినవో అతను

85. ఉద్భవ స్సుందర స్సుందో రత్ననాభః స్సులోచనః
అర్కో వాజసనః శృంగీ జయంత స్సర్వవి జ్జయీ

ఉద్భవః = భవ-సంసారమునుండి ఉత్-వెలుపల ఉండువాడు
సుందరః = సౌదర్యవంతుడు
సుందః = సుఖమును ఇచ్చువాడు
రత్ననాభః = రత్న-పుమ్రత్నమైన చతుర్ముఖుడు, నాభః-నాభియందు కలవాడు
సులోచనః = అందమైన కన్నులు కలవాడు
అర్కః =అతిశయమైన సుఖస్వరూపుడు
వాజసనః = వాజ-అన్నము, సనః-పొందువాడు
శృంగీ = గోవర్ధన శృంగములు కలవాడు
జయంతః = గెలుచువాడు
సర్వవిజ్జయీ = సర్వ విదుల యొక్క జయప్రాప్తి కలవాడు

86. సువర్ణబిందు రక్షోభ్యస్సర్వ వాగీశ్వరేశ్వరః
మహాహ్రదో మహాగర్తో మహాభూతో మహానిధిః

సువర్ణబిందుః = బగారములైన అక్షరములు వేనియందు ఉండునో (వేదములు), దానిని తెలుసుకొన్నవాడు
అక్షోభ్యః = క్షోభింపచేయుటకు వీలుకానివాడు
సర్వవాగీశ్వరేశ్వరః = సమస్త వాక్కులకు నియామకుడైనవాడు రుద్రుడు, అతనికి యజమాని
మహాహ్రదః = పెద్దదైన జలస్థానము కలవాడు
మహాగర్తః = పెద్దవైన కొండలయందు చేరువాడు, ఏడుకొండలవాడు
మహాభూతః = పంచభూతములు ఎవరినుండి వచ్చునో అతను
మహానిధిః = గొప్పదైన నిధి దొరికినంత సంతోషము కలిగించువాడు

87. కుముదః కుందరః కుందః పర్జన్యః పావనో నిలః
అమృతాంశో మృతవపుః సర్వఙ్ఞ స్సర్వతో ముఖః

కుముదః = భూమియందు సంతోషించువాడు
కుందరః = భక్తులు సమర్పించు మల్లె పూలతో రమించువాడు/సంతోషించువాడు
కుందః = కుత్సితమును ఖండించువాడు
పర్జన్యః = పర్-గొప్పదైన, జన్యః-యుద్ధము ఎవనివలనో అతను
పావనః = పవిత్రము చేయువాడు
అనిలః = అని-వాయుభక్తులు, లః - గ్రహించువాడు
అమృతాంశః = అమృత-ముక్తులు, ఆశా-ఎవనిని గురించి కోరిక ఉండునో అతను
అమృతవపుః = అమృత - అమృతం కొరకు నారాయణి, వపుః-రూపం కలవాడు
సర్వఙ్ఞః = అన్ని విషయములు తెలిసినవాడు
సర్వతోముఖః = అన్ని వైపులా ముఖములు కలవాడు

88. సులభ స్సువృత స్సిద్ధ శ్శతృజి చ్చత్రుతాపనః
న్యగ్రోధో దుంబురో శ్వత్ధ శ్చాణూరాంధనిషూదనః

సులభః = సుఖముగా దొరుకువాడు
సువృతః = శోభనమైన వ్రతము ఎవరి గురించి చేయునో అతను
సిద్ధః = మంగళమును, శాస్త్రమును ధరించువాడు
శత్రుజిత్ = శతృవులను జయించువాడు
శత్రుతాపనః = శతృవులను బాధించువాడు
న్యగ్రోధోదుంబరః = ఉత్క్రుష్ట క్షత్రియ మదమును నశింపచేయువాడు
అశ్వత్ధః = గుఱ్ఱము వలె ఉండువాడు, హయగ్రీవుడు
చాణూరాంధనిషూధనః = చాణూర-చాణూరుడు అను పేరు కల ఆస్థానమునందలి మల్లుని, అంధః-అంధునకు చెందిన(దృతరాష్ట్రుడు) ధుర్యోదనాదులను, నిషూదనః - చంపినవాడు

89. సహస్రార్చి స్సప్త జిహ్వ స్సప్తైధ స్సప్త వాహనః
అమూర్తి రంఘో చింత్యో భయకృ ద్భయనాశనః

సహస్రార్చిః = అనేక కిరణములు కలవాడు
సప్తజిహ్వః = 7జడలుగల ఋషులే జిహ్వగా కలవాడు
సప్తైధాః = సప్తఋషులను పెంపొందింపచేయువాడు
సప్తవాహనః = 7 గుఱ్ఱములు వాహనములుగా కలవాడు, సూర్యుడు
అమూర్తిః = ప్రాకృతమైన దేహములేనివాడు
అనఘః = పాపములేనివాడు
అచింత్యః = చింతపడుటకు వీలులేనివాడు
అభయకృత్ = భక్తులకు అభయమిచ్చువాడు
భయనాశనః = భయమును పొగ్గొట్టువాడు

90. అణు ర్బృహ త్కృశ స్స్థూలో గుణభృ న్నిర్గుణో మహాన్
అధృతః స్వధృతః స్వాస్యః ప్రాగ్వంశో వంశవర్ధనః

అణుర్బృహత్ = అణువుగా మరియు బృహద్రూపం కలవాడు
కృశః = రాక్షసులను నశింపచేయువాడు
స్థూలః = మహాపరిణామం కలవాడు
గుణబృత్ = అనందాది గుణములను భరించువాడు
నిర్గుణః = సత్త్వాది గుణములు లేనివాడు
మహాన్ = శ్రేష్టుడు
అధృతః = ఎవనిచేత ధరించుటకు వీలులేనివాడు
స్వధృతః = తనచేతనే తాను ధరింపబడువాడు
స్వాస్యః = వేదములు ఎవని నోటి యందు ఉన్నవో అతను
ప్రాగ్వంశః = అనాదికాలమునుండి ఆధారభూతమైనవాడు
వంశవర్ధనః = పరీక్షితుడిని రక్షింపుటచే, పాండు వంశమును అభివృద్ధి పరచినవాడు

91. భారభృత్ కధితో యోగీ యోగీశ స్సర్వకామదః
ఆశ్రమ శ్శ్రమణః క్షామః సుపర్ణో వాయువాహనః

భారభృత్ =భారభూతమైన బ్రహ్మాండమును భరించిన్వాడు, కూర్మావతారం
కధితః = సదాగమములచేత ప్రతిపాదించబడినవాడు
యోగీ = ఉపాయము కలవాడు
యోగీశః = యోగులకు ఈశుడు
సర్వకామదః = భక్తులందరియొక్క కోర్కెలను తీర్చువాడు
ఆశ్రమః = శ్రమలేనివారు
శ్రమణః = సన్యాసులు ఇతనికి దాసులైనారు కావున
క్షామః = సహనశక్తికి ఆధారుడైనవాడు
సుప్రణః = మంచి మఱ్ఱి ఆకు శయనముగా కలవాడు, వటపత్రశాయి
వాయువాహనః = వాయువును వర్తింపచేయువాడు

92. ధనుర్ధరో ధనుర్వేదో దండో దమయితా దమః
అపరాజిత స్సర్వసహో నియంగా నియమో యమః

ధనుర్ధరః = ధనస్సును ధరించినవాడు
ధనుర్వేదః = ధనుః-ఇంద్రుని ధనస్సును అగస్త్యుని ద్వార, వేదః-పొందినవాడు
దండః = దైత్యులను దండించినవాడు
దమయితా = దైత్యులను అణగద్రొక్కువాడు
ఆదమః = బాగుగా ఇచ్చువారికి సంపద ఎవరివలన కలుగునో అతను
అపరాజితః = సర్వోత్తముడు
సర్వసహః = అన్నింటిని ఓర్చుకొనువాడు
నియంతా = నియామకుడు
నియమః = మిక్కిలి శాచించువాడు
యమః = ప్రళయకాలమున సర్వమును తనయందు కలిగినవాడు

93. సత్వవాన్ సాత్త్విక స్సత్య స్సత్యధర్మపరాయణః
అభిప్రాయః ప్రియార్హోర్హః ప్రియకృ త్ప్రీతివర్ధనః

సత్వవాన్ = మంచితనము కలవాడు
సాత్త్వికః = శుద్ధ సత్త్వ ప్రధానుడైన చతుర్ముఖుడు దాసుడుగా కలవాడు
సత్యః = స్వతంత్రుడు
సత్య ధర్మ పరాయణః = సత్య విషయమైన ధర్మము కలవారికి ముఖ్యాశ్రయమైనవాడు
అభిప్రాయః = అభి-అన్ని వైపులా, ప్ర-పూరించునది, అభిప్రా-లక్ష్మి, ఆమెను సంతోషపరచువాడు
ప్రియార్హః = సుఖమునకు అర్హత కలిగినవాడు
అర్హప్రియకృత్ =అర్హులైన భక్తుల అభీష్టములను ఇచ్చి రక్షించువాడు
ప్రీతివర్ధనః = భక్తులయందు ఇష్టమును పెంపొందించువాడు

శ్రీవిష్ణు సహస్రనామము (56 - 74)

56. అజో మహార్హః స్వాభావ్యో జితామిత్రః ప్రమోదనః
ఆనందో నందనో నందః సత్యధర్మా త్రివిక్రమః
అజః - బ్రహ్మకు తండ్రి
మహార్హః = పూజాదులకు తగినవాడు
స్వాభావ్యః = సంకల్పసిద్ధుడు
జితామిత్రః = శతృవులను గెలిచినవాడు
ప్రమోదనః = ఆనందమును అనుభవించువాడు
ఆనందః = ఆనంద స్వరూపుడు
నందనః = అనందింపచేయువాడు
నందః = సమృద్ధి కలవాడు
సత్యధర్మః = సత్యమునే ఙ్ఞానముగా కలవాడు
త్రివిక్రమః = 3 అడుగులు కలవాడు, వామనుడు

57. మహర్షిః కపిలాచార్యః కృతఙ్ఞో మేదినీపతిః
త్రిపది స్త్రీ దశాధ్యక్షో మహాశృఙ్గః కృతాంతకృత్
మహర్షిః = మహాత్ముడైన ఋషి
కపిలాచార్యః = కపిలాచార్యుడు
కృతఙ్ఞః = చేసినదానిని తెలుసుకొనువాడు
మేదినీపతిః = భూపతి
త్రిపదః = గాయత్రి యొక్క 3 పాదములచే ప్రతిపాదించబడువాడు
త్రిదశాధ్యక్షః = దేవనాయకుడు
మహాశృగః = గొప్ప ప్రాధాన్యము కలవాడు
కృతాంతకృత్ = మృత్యువును నశింపచేయువాడు

58. మహావరాహో గోవిందః సుషేణః కంకాంగదీ
గుహ్యో గభీరో గహనో గుప్త శ్చక్ర గదాదరః
మహావరాహః = రాక్షశ శ్రేష్ఠులను చంపువాడు
గోవిందః = నారాయణుడు
సుషేణః = మంచి సైన్యము కలవాడు
కనకాంగదీ = బంగారంతో చేసిన అంగదములు అను ఆభరణములు బాహువులందు కలవాడు
గుహ్యః = గుహుడిచే పూజింపబడు వాడు, రాముడు
గభీరః = గంభీరుడు
గహనః = తెలుసుకొనుటకు వీలులేనివాడు
గుప్తః = గుప్తముగా ఉండువాడు
చక్రగదాధరః = చక్రమును, గదను ధరించినవాడు

59. వేధాః స్వాంగోజితః కృష్ణో ధృడః సంకర్షణోచ్యుతః
వరుణో వారుణో వృక్షః పుష్కరాక్షో మహామనాః
వేధాః = విశేషణముగా ధారణ చేయువాడు
స్వాంగః = చైతన్యస్వరూపి
అజితః = అపజయములేనివాడు
కృష్ణః = కృష్ణుని రూపం దాల్చినవాడు
దృడః = దార్ఢ్యము కలవాడు
సంకర్షణః = భక్తుల పాపములను హరించువాడు
అచ్యుతః = నాశము లేనివాడు
వరుణః = ఆవరించి ఉండువాడు
వారునః = శ్రేష్ఠుడు
వృక్షః = భక్తుల కోర్కేలు తీర్చేడి కల్పతరువు
పుష్కరాక్షః = తామరముల వంటి కనులు కలవాడు

60. భగవాన్ భగహా నందీ వనమాలీ హలాయుద్ధః
ఆదిత్యో జ్యోతి రాదిత్యః సహిష్ణుర్గతి సత్తమః
భగవాన్ = భగవంతుడు
భగహా = భగ - రాక్షసుల యొక్క భాగ్యములను, హా-హరించువాడు
ఆనందీ = ఆనందము కలవాడు
వనమాలీ = పాదమువరకు వ్రేలాడుచున్న తులసిమాలను ధరించినవాడు
హలాయుధః = నాగలి ఆయుధముగా కలవాడు
ఆదిత్యః = అనాదినుండి ఆనంద, ఙ్ఞానములు కలవాడు
జ్యోతిరాదిత్యః = సూర్యమండల మధ్యవర్తి
సహిష్ణుః = ఓర్పు కలవాడు
గతిసత్తమః = శరణ్యుడు

61. సుధన్వా ఖండపరశు ర్దారుణో ద్రవిణప్రదః
దివస్పృ క్సర్వదృ గ్వ్యాసో వాచస్పతి రయోనిజః

సుధన్వా = శోభనమైన ధనస్సు కలవాడు
ఖండపరశుః = శివునిచే ప్రయోగించబడిన గొడ్డలిని విరగగొట్టినవాడు
దారుణః = చీల్చి చండాడువాడు
ద్రవిణప్రదః = హరిభక్తులకు సుఖమును ప్రసాదించువాడు
దివిస్స్పృక్ = శ్వేతద్వీపము
సర్వదృక్ = అంతటిని చూచువాడు
వ్యాసః = విశిష్టుడు
సర్వదృగ్వ్యాసః = అన్ని వైపులకు చూచువాడు
వాచస్పతిః = సకల వాక్కులకు, మనసులకు నాయకుడు
అయొనిజః = పుట్టుకలేనివాడు

62. త్రిసామా సామగ స్సామ నిర్వాణం భేషజం భిషక్
సంన్యాసకృ చ్చమ శ్శాంతో నిష్ఠా శాంతిః పరాయణం

త్రిసామా = నిధన, ఉద్గీధ, ప్రతీహారములు అను పేరు గల సామములు కలవాడు
సామగః = బ్రహ్మ భార్య ఐన వాక్దేవి
సామ = సర్వభూతములయందు సమత్వం కలవాడు
నిర్వాణం = ప్రాకృత శరీరములేనివాడు, దివ్యుడు
భేషజం = సంసార రోగమునకు ఓషధి వంటివాడు
భిషక్ = వైద్యుడు
సంన్యాసకృత్ = సం-బాగుగా, న్యాస-దోషములు విడుచుపని, కృత్-చేయువాడు
శమః = ఆనందస్వరూపుడు
శాంతః = పరమానందమును అనుభవించువాడు
నిష్ఠాః = స్తిరత్వము కలవాడు
శాంతిః = ఉన్నతమైన సుఖ స్వరూపుడు
పరాయణః = పర-ముక్తులు, ఆయణః-ఆశ్రమమైనవాడు

63. శుభాంగ శ్శంతిద స్స్రష్టాకుముదః కువలేశయః
గోహితో గోపతిర్గోప్తా వృషభాక్షో వృషప్రియః

శుభాంగః = శుభమైన అంగములు కలవాడు
శాంతిదః = మోక్షమును ఇచ్చువాడు
స్రష్టా = జగత్తును సృష్టించినవాడు
కుముదః = కు-భూమియందు, ముదః - సంతోషించువాడు
కువలేశయః = కు-భూమియొక్క, బలే - బలము కొరకు (శ్వేత ద్వీపమునందు), శయః - పరుండువాడు
గో+హితః = గో -ఆవులకు, వేద రూపమందున్న వాక్కులకు వరుసగా కృష్ణుడు,వ్యాసుడు మొదలగు రూపములతో మేలుచేయువాడు
గోపతిః = ఆవులు, స్వర్గము, పశువులు, వాక్కు, వజ్రము, దిక్కులు, నేత్రములు, భూమి, జలములకు అధిపతి
గోప్తా = రక్షించువాడు
వృషభాక్షః = వృష - ధర్మముచేత, భ - ప్రకాశించువారు, సజ్జనులు, అక్షః - కృపాదృష్టి కలవాడు
వృషప్రియః = వృష-ధర్మము, ప్రియః-ఇష్టము కలవాడు

64. అనివర్తీ నివృత్తాత్మా సంక్షేప్తా క్షేమకృ చ్చివః
శ్రీవత్స వక్షా శ్రీవాసః శ్రీపతిః శ్రీమతామవరః

అనివర్తీ = ఎప్పుడునూ వెనుకడుగు వేయనివాడు
నివృత్తాత్మా = జీవులను తన యందు లీనము చేసుకొనువాడు
సంక్షేప్తా = సం-బాగుగా, క్షేప్తా- బొటనివ్రేలితో దుంధుభి అనే రాక్షసుని శరీరమును విసిరివేసినవాడు, రాముడు
క్షేమకృత్ = క్షేమమును కలిగించువాడు
శివః = మంగళస్వరూపుడు
శ్రీవత్సవక్షాః = శ్రీ-లక్ష్మి తో కూడిన, వత్సః- మహత్వలక్షణములను సూచించు తెల్లని రోమముల సుడి, వక్షాః - వక్షమునందు కలవాడు
శ్రీవాసః = లక్ష్మీ నివాసుడు
శ్రీపతిః = లక్ష్మీ పతి
శ్రీమతాంవరః = సరస్వతి మొదలగు దేవతలలో శ్రేష్ఠుడు

65. శ్రీదః శ్శ్రీశ శ్రీనివాసః శ్శ్రీనిధిః శ్రీవిభావనః
శ్రీధర శ్రీకర శ్రేయః శ్శ్రీమ్మాన్లోక త్రయాశ్రయః

శ్రీదః = సంపదను ఇచ్చువాడు
శ్రీశః = లక్ష్మికి ఎవరివలన సుఖము కలుగునో అతను
శ్రీనివాసః = లక్ష్మియందు అంతర్యామిగా నివసించువాడు
శ్రీనిధిః = శ్రీ-కాంతులు, నిధిః-నిధి
శ్రీవిభావనః = లక్ష్మికి విశేషమైన భావములను తెచ్చువాడు
శ్రీధరః = లక్ష్మిని ధరించినవాడు
శ్రీకరః = శ్రీ-లక్ష్మిదేవిని, కరః - చేతియందు ఉండువాడు
శ్రేయః = స్తుతింపదగినవాడు
శ్రీమాన్ = లక్ష్మి ని కొలుచువాడు
లోకత్రయాశ్రయః = లోకత్రయమునకు ఆశ్రయమైనవాడు

66. స్వక్ష స్స్వఙ్ఞ శ్శతానందో నంది ర్జ్యోతిర్గణేశ్వరః
విజితాత్మా విధేయాత్మా సత్కీర్తి శ్చిన్న సంశయః

స్వక్షః = మంచి ఇంద్రియములు కలవాడు
స్వంగః = శోభనములైన అవయములు కలవాడు
శతానందః = అనంతమైన ఆనందము కలవాడు
నందిః = ఆనందము కలవాడు
జ్యోతిర్గణేశ్వరః = సూర్యాది జ్యోతి సముదాయమునకు నాయకుడు
విజితాత్మా = గరుత్మంతునిచేత పొందబడిన శరీరము కలవాడు
విధెయాత్మా = విధి విషయములందు మనస్సు కలవాడు
సత్కీర్తిః = మంచి కీర్తికలవాడు
చ్చిన్నసంశయః = సర్వ సంశయములను చ్చేదించువాడు

67. ఉదీర్ణ స్సర్వతశ్చక్షు రనీశ శ్శాశ్వతస్థిరః
భూశయో భూషణో భూతి ర్విశోక శ్శోకనాశనః

ఉత్ + ఈర్ణ = ఉత్కృష్టుడు ఐనవాడు
సర్వతశ్చక్షుః = అన్నివైపులా కన్నులు కలవాడు
అనీసః = ప్రాణులకు ఈశుడు
శాశ్వతః = శతృవులచే విడువబడిన ఆయుధములను పరిహరించి భక్తులకు ప్రాణములను ఇచ్చువాడు
స్థిరః = శత్రువుల యొక్క మార్గమును నివారించువాడు
భూశయః = భూమి యందు పడుకొనువాడు , శ్రీరంగ క్షేత్రములలోవలె
భూషణః = అలకరించువాడు
భూతిః = ఐశ్వర్యరూపుడు
విశోకః = ఎవరివలన దుఖము తొలగిపోవునో అతను
శోకనాశనః = శోకమును నశింపచేయువాడు

68. అర్చిష్మా నర్చితః కుంభో విశుద్ధాత్మా విశోధనః
అనిరుద్ధో ప్రతిరధః ప్రధ్యుమ్నో మితవిక్రమః

అర్చిష్మాన్ = కాంతులు కలవాడు
అర్చితః = బ్రహ్మాదులచే అర్చింపబడువాడు
కుంభః = భూమిని ప్రకాశింపచేయువాడు
విశుద్ధాత్మా = విశుద్ధమైన ఆత్మ కలవాడు
విశోధనః = విశేషముగా వేదములను శోధించువాడు
అనిరుద్ధుః = ఎదురులేనివాడు
అప్రతిరధః = ప్రతిపక్షము లేనివాడు
ప్రద్యుమ్నః = మిక్కిలి కీర్తి కలవాడు
అమిత విక్రమః = అమితమైన పరాక్రమము కలవాడు

69. కాలనేమినహా వీర శ్శౌరి శ్శూరజనేశ్వరః
త్రిలోకాత్మా త్రిలోకేశః కేశవః కేశిహా హరిః

కాలనేమినహా = కాలనేమి అను పేరు కల రాక్షసుడిని చంపినవాడు
వీరః = విశేషముగా
శౌరి = "శుర" కులమున ఉద్భవించినవాడు
శూరజనేశ్వరః = శూర వంశమునందలి రాజు
త్రిలోకాత్మా = త్రిలోకములకు శరీరము వంటివాడు
త్రిలోకేశః = త్రిలోకములకు అధిపతి
కేశవః = క-బ్రహ్మ, ఈశ-ఈశ్వరుడు, వః- వారి వారి విధుల యందు ప్రవర్తింపచేయువాడు
కేశిహా = కేశి అను పేరు కల రాక్షసుడిని చంపినవాడు
హరిః = పాపమును హరింపచేయువాడు

70. కామదేవః కామపాలః కామి కాంతః కృతాగమః
అనిర్దేశ్యవపు ర్విష్ణుః వీరో నంతో ధనుంజయః

కామదేవః = కామదేవుడు - మన్మధుడి వలె ప్రకాశించువాడు
కామపాలః = కోరికలను పాలించువాడు
కామీ = జగత్తు రక్షణ కోరుకొనేవాడు
కాంతః = మనోహరుడు
కృతాగమః = ఎవనిచే పురాణములు మొదలగున్నవి చేయబడినవో అతను , వ్యాసుడు మొదలగు వారు
అనిర్దేశ్యవపుః = ఇటువంటిది, ఇంతది అని చెప్పుటకు వీలులేని శరీరము
విష్ణుః = వి కారం - విశిష్టత్వము, ష కారం- పూర్ణత్వము, ణ కారం- బలము, చివర వచ్చే ఉ కారం, పైన చెప్పిన మూడు గుణములు కలవాడు అని అర్ధము.
వీరః = సమర్ధుడు
అనంతః = నాశము లేనివాడు
ధనంజయః = ధనమును గెలిచినవాడు

71. బ్రహ్మణ్యో బ్రహ్మకృ ద్బ్రహ్మ బ్రహ్మ బ్రహ్మ వివర్ధనః
బ్రహ్మవి ద్బ్రాహ్మణో బ్రహ్మి బ్రహ్మఙ్ఞో బ్రాహ్మణ ప్రియః

బ్రహ్మణ్యః = బ్రాహ్మణులకు ప్రియమైనవాడు
బ్రహ్మకృత్ = ఆలోచనాత్మకమైన తపస్సు చేయువాడు
బ్రహ్మా = భక్తులను వృద్ధి పరచువాడు
బ్రహ్మ = జగత్తును సృష్టించినవాడు
బ్రహ్మ వివర్ధనః = వేదమును వ్యాసరూపంలో వర్షింపచేయువాడు
బ్రహ్మవిత్ = వేదమును తెలుసుకొన్నవాడు
బ్రాహ్మణః = వేదముచేత చేరబడువాడు
బ్రహ్మీ = జీవములు తనయందు కలవాడూ
బ్రహ్మఙ్ఞః = బ్రహ్మ ఎవరిని తెలుసుకొనినాడో అతను
బ్రాహ్మణప్రియః = బ్రహ్మను స్తుతించువాడు బ్రాహ్మణుదు/ఙ్ఞాని. అతనిని ఇష్టపడువాడు విష్ణువు

72. మహాక్రమో మహాకర్మా మహాతేజా మహోరగః
మహాక్రతు ర్మహాయజ్వా మహాయఙ్ఞో మహాహవిః

మహాక్రమః = వేదభావనుడు
మహాకరమా = జగత్తును సృష్టించుట మొదలకు రూపమున ఉండు కర్మలు కలవాడు
మహాతేజాః = సూర్యాది తేజస్సులను నియమించునట్టి తేజస్సు కలవాడు
మహోరగః = గొప్పవగు సర్పములను దాసులుగా కలవాడు, శేషుడు, కాళీయుడు
మహాక్రతుః = గొప్ప ఙ్ఞానరూపమున ఉండువాడు
మహాయజ్వా = గొప్పవారు యఙ్ఞములు యెవరి కొరకు జరుగునో అతను
మహాయఙ్ఞః = ఎవరి గురించి గొప్ప యఙ్ఞములు జరుగునో అతను
మహాహవిః = యఙ్ఞములందు హవిస్సును స్వీకరించు మహాత్ముడు / భక్తుల కష్టాలను తొలగించువాడు

73. స్తవ్యః స్తవప్రియః స్తోత్రం స్తుతిః స్తోతా రణప్రియః
పూర్ణః పూరయితా పుణ్యః పుణ్యకీర్తిరనామయః

స్తవ్యః = స్తోత్రం చేయుతకు తగినవాడు
స్తవప్రియః = స్తోత్రమునందు ప్రీతి కలవాడు
స్తోత్రం = స్తుతింపబడువాడు
స్తుతిస్తోతా = భక్తులచే చేయబడు స్తోత్రాదులను అభినందించువాడు
రణప్రియః = యుద్ధం అంటే ఇష్టమైనవాడు
పూర్ణః = పూర్ణుడు
పూరయితా = భక్తుల యోగ్యతను బట్టి కోర్కెలను తీర్చువాడు
పుణ్యః = పవిత్రము చేయువాడు
పుణ్యకీర్తిః = పుణ్యమైన కీర్తికలవాడు
అనామయః = రోగములు లేనివాడు

74. మనోజవ స్తీర్ధకరో వసురేతా వసుప్రదః
వసుప్రదో వాసుదేవో వసు ర్వసుమనా హవిః

మనోజవః = మనసుకు గల వేగము వంటి వేగము కలవాడు
తీర్ధకరః = శాస్త్రములను రచించినవాడు
వసురేతాః = వసు - నీరు, ధనము, మణి, రేతాః - వీర్యము కలవాడు
వసుప్రదః = ధనమును, మణులను భక్తులకు ఇచ్చువాడు
వసుప్రధః = వసువు యొక్క అవతారమైన భీష్ముడిని (అర్జునిని కొరకు) బలముగా ఖండించినవాడు
వాసుదేవః = వసువులకు దేవుడు భీష్ముడు, అతనికి స్వామి
వసుః = నివసించువాడు
వసుమనాః = వసు అను పేరు కల రాజు యొక్క మనసు ఎవరి వద్ద ఉండునో అతను
హవిః = ఆహ్వానించుబడువాడు

గురుపౌర్ణమి (july 15th)

ఓం గురుర్ బ్రహ్మా గురుర్ విష్ణుః గురుర్ దేవో మహేశ్వరః
గురుః సాక్షాత్ పరంబ్రహ్మా తస్మై శ్రీ గురవే నమః

గురవే సర్వలోకానాం, భిషజే భవరోగినాం
నిధయే సర్వవిద్యానాం దక్షిణామూర్తయేనమః

మన సనాతన సంప్రదాయంలో గురువుకి అగ్రపీఠం ఉంది. తల్లి, తండ్రి తరువాత గురువే మార్గదర్శకుడు. ఆషాడశుద్ధ పౌర్ణమిని గురుపౌర్ణమి లేదా వ్యాస పౌర్ణమి అంటారు. అమ్మ తన బిడ్డలను ఎంత ప్రేమగా ప్రాణంతో సమానంగా చూసుకొంటుందో, గురువు కూడా ఒక తల్లి వలె తన శిష్యులను దరిచేర్చుకొంటాడు. ఆ బ్రహ్మ రాసిన రాతను గురువు తప్పించగలడు. అంటే మనకేదో పెద్ద ప్రమాదం సంభవించాలని రాసి ఉంటే, ఆ రోజు మనకు ఒక దెబ్బ తగిలి ఆ ప్రమాద బారి నుండి గురుదేవులు మనలను రక్షిస్తాడు. దైవం శపించినా గురుదేవులు అభయం ఇచ్చి రక్షిస్తాడు, కాని గురువుకే ఆగ్రహం కలిగితే, ఆపటం ఎవరితరము కాదు.
దక్షిణామూర్తి, వ్యాసభగవానుడు, దత్తాత్రేయులు, జగద్గురు ఆదిశంకరాచార్య ఇలా ఎందరో మహనీయులను గురువులుగా ఎంచుకొని సన్మార్గంలో చాలమంది పయనిస్తు వస్తున్నారు. అష్టాదశపురాణములను, మహాభారతం వంటి గ్రంధాల ద్వార మానవాళికి నైతికి విలువలను తెలియచెప్పిన వ్యాసభగవానుడి పేరిట గురుపూర్ణిమ ను జరుపుకోవడం విశేషం.

గురువులు అనుకొన్నవారిని, సన్యాసాశ్రమం స్వీకరించిన వారిని, గురుపౌర్ణిమనాడు ఎవరిని, ఎలా పూజించాలో వ్యాసభగవానుడు వివరించి చెప్పిన ఒక కధా సందర్భం బ్రహ్మాండపురాణంలో ఉంది. ఆ కధ, వేదనిధి అనే ఒక పండితుడు పితృకార్యం సందర్భముగా వ్యాసభగవానుడిని పిలిచి, అతిధి పూజలు చేసి, భోజనాది కార్యక్రమాలొనర్చి గురుకృపకు పాతృడైనాడు. మళ్ళీ గురుసేవ చేసుకొనే అవకాశం ఎలా వస్తుంది అని వ్యాసుడిని అడుగగా, "లోకములోని పౌరాణికులంతా తన అంగస్వరూపులే అని, వారిని పూజిస్తే తనను పూజించినట్లే" అని సెలవిచ్చాడు. ఇందులో అంతరార్ధం ఏంటి అంటే, పురాణాలలోని విషయాలను లోకమునకు అందించేవారంతా తన స్వరూపమే అని గురుభావన.
గురువును, దేవుడిని చుపించి ఎవరికి నమస్కరిస్తావు అంటే గురువుకే అని భక్త కబీర్ దాస్ చెప్తాడు. ఎందుకంటే భగవంతుడిని చేరే మార్గం చూపింది గురువు. ఈరోజు నుండే చాతుర్మాశం ప్రారంభం అవుతుంది.

వ్యాసం వసిష్ఠ నప్తారం శక్తేః పౌత్రమకల్మషం
పరాశరాత్మజం వందే శుకతాతం తపోనిధిం
వ్యాసాయ విష్ణురూపాయ వ్యాసరూపాయ విష్ణవే
నమోవై బ్రహ్మ నిధయే వాసిష్ఠాయ నమోనమః

నారాయణుడు, అతని నాభి కమలం నుండి జనించినవాడు బ్రహ్మ, బ్రహ్మ మానస పుత్రుడు వసిష్ఠుడు, వసిష్ఠుడి సంతానం శక్తిమహర్షి, అతని పుత్రుడు పరాశరుడు, అతని కుమారుడు వ్యాసుడు, వ్యాసుని కుమారుడు శుకుడు, ఇది ఆర్ష గురుపరంపర. వీరిలో వ్యాసుడు సాక్షాత్తు బ్రహ్మ, విష్ణు స్వరూపుడు. అటువంటి వ్యాసభగవానునికి నమస్కారము.

ఓం శ్రీసద్గురు పరబ్రహ్మణేనమః

శ్రీవిష్ణు సహస్రనామము (38 - 55)

38. పద్మనాభో రవిందాక్ష పద్మగర్భః శరీరబృత్
మహర్ధిః బుద్ధో వృధాత్మా మహాక్షో గరుడద్వజః

పద్మనాభః = పద్మ-పద్మములను, నః-వికాశమునకు తీసుకొనిపోవువాడు-సూర్యుడు, అభః-అతని యొక్క కాంతి వంటి కాంతి కలవాడు..సూర్యుని వంటి తేజస్సు కలవాడు - విష్ణువు
అరవిందాక్షః = ఙ్ఞాన రూపములైన కన్నులు కలవాడు
పద్మగర్భః = బ్రహ్మ
శరీరబృత్ = జగత్తునకు భర్త
మహార్ధిః = గొప్ప అభివృద్ధి కలవాడు
బుద్ధః = ఙ్ఞానమాది గుణములు కలవాడు
వృద్ధాత్మా = విశ్వరూపి
మహాక్షః = పెద్ద కన్నులు కలవాడు
గరుడద్వజః = గరుత్మంతుడిని ద్వజముగా కలవాడు

39. అతుల శ్శరభో భీమ స్సమయఙ్ఞో హవిర్హరిః
సర్వలక్షణ లక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితింజయః

అతులః = సాటిలేనివాడు
శరభః = త్రిపుర సమ్హార కాలమున శివునకు బాణం ఐనవాడు
భీమః = దుష్టజన భయంకరుడు
సమయఙ్ఞః = శాస్త్రములను తెలుసుకొన్నవాడు
హవిర్హరిః = ఆహుతులను హరించువాడు
సర్వలక్షణ లక్ష్యణ్యః = సర్వ లక్షణములు కలిగిననూ, గుర్తింప దగనివాడు
లక్ష్మీవాన = లక్ష్మిని కలిగినవాడు
సమితిం జయః = యుద్ధమునందు గెలుచువాడు

40. విక్షరో రోహితో మార్గో హేతు ర్ధామోదరః సహః
మహీధరో మహాభాగో వేగవా నమితాశనమః

విక్షరః = నాశములేనివాడు
రోహితః = ఎర్రని వర్ణము కలవాడు
మార్గః = భక్తులకు మోక్షమార్గమును చూపువాడు
హేతుః = జగత్తుకు కారణమైన వాడు
దామోదరః = దానము చేయువారికి సంతోషమును కలిగించువాడు
సహః = అన్నింటినీ సహించువాడు
మహాభాగః = గొప్ప కాంతికల మందర/గోవర్ధన పర్వతములను కలవాడు
వేగవాన్ = గజేంద్రుడు మొదలగు భక్తులను కాపాడుతలో వెగము కలవాడు
అమితాశనః = మితముగా భుజింపనివాడు

41. ఉధ్బవః క్షోభణో దేవః శ్రీగర్భః పరమేశ్వరః
కరణం కారణం కర్తా వికర్తా గహనో గుహః

ఉద్భవః = జన్మము లేనివాడు
క్షోభణః = ప్రకృతి పురుషులను క్షోభింపచేయువాడు
దేవః = స్తుతించుటకు తగినవాడు
శ్రీగర్భః = లక్ష్మీ కారకుడు
పరమేశ్వరః = గొప్పవాదైన ఈశ్వరుడు
కరణం = బలమును, సుఖమును కరతలామలకముగా ఉన్నవాడు
కారణం = జగమునకు కారకుడు
కర్తా = అన్నింటిని చేయువాడు
వికర్తా = వివిధములైన పనులు చేఉవాడు
గహనః = తెలుసుకొనుటకు వీలులేనివాదు
గుహః = సమరూపమును దాచువాడు

42. వ్యవసాయో వ్యవస్థానః సంస్థానః స్థానదో ధ్రువః
పరర్ధిః పరమస్పష్టః తుష్టః పుష్టః శుభేక్షణః

వ్యవసాయః = నిశ్చయము కలవాడు
వ్యవస్థానః = దేవతలను అనుగ్రహించువాడు
సంస్థానః = భక్తులకు ప్రాణభూతుడు
స్థానదః = భక్తులకు వైకుంఠాది స్థానములను ఇచ్చువాడు
ధ్రువః = స్థిరముగా, నిశ్చలముగా ఉండుట వలన ధ్రువుడు
పరర్ధిః = ఎతరుల అభివృద్ధి కాంక్షించువాడు
పరమస్పష్టః = పరముడును, అవ్యక్తుడును అయినవాడు
తుష్టః = భక్తుల సేవకు సంతసించువాడు
పుష్టః = జీవులను పోషించువాడు
సుభేక్షణః = సుభమైన చూపులు కలవాడు

43. రామో విరామో విరజో మార్గో నేయో నయో నయః
వీరః శక్తిమతాం శ్రేష్టో ధర్మో ధర్మ విదుత్తమః

రామః = రమింపచేయువాడు
విరామః = విశిష్టమైన లక్ష్మి కలవాడు
విరజః = రజో గుణము లేనివాడు
మార్గః = సింహ ముఖము కలవాడు, నరసింహుడు
నేయః = ఉపదేశరూపమున భక్తులను చేరువాడు
నయః = తానే ఉత్తముడు అగుటవలన వేరోచోటకి పొవలసినపనిలేనివాడు
అనయః = వాయు సంచాలకుడు
వీరః = పరాక్రమవంతుడు
శక్తిమతాంశ్రేష్టః = మిక్కిలి శక్తిమంతుడు
ధర్మః = ధర్మగుణం కలిగినవాడు
ధర్మవిదుత్తమః = ధర్మము తెలిసినవారిలో ఉత్తముడు

44. వైకుంఠః పురుషః ప్రాణః ప్రాణదః ప్రణవః పృధూః
హిరణ్యగర్భ శ్శతృఘ్నో వ్యాప్తో వాయు రధోక్షజః

వైకుంఠః = వైకుంఠములో ఉండువాడు
పురుషః = పూర్ణుడు
ప్రాణః = ఙ్ఞానము కలవాడు
ప్రాణదః = దుఖములను ఖండించువాడు
ప్రణవః = మిక్కిలి నూతనమైనవాడు
పృధూః = ప్రఖ్యాతమైనవాడు
హిరణ్యగర్భః = హిరణ్యరూపమగు బ్రహ్మాండమును గర్భమునందు కలవాడు
శతృఙ్ఞః = శతృవులను చంపువాడు
వ్యాప్తః = గరుడుని వాహనముగా కలవాడు
వాయుః = బంధించువాడు
అధోక్షజః = వసుదేవాదులనుండి పుట్టినవాడు

45. ఋతు స్సుదర్శనః కాలః పరమేష్ఠీ పరిగ్రహః
ఉగ్ర స్సంవత్సరో దక్షో విశ్రామో విశ్వదక్షిణః

ఋతుః = మోక్ష సాధకుడు
సుదర్శనః = చక్రము
కాలః = కాలుడు
పరమేష్ఠీ = హృదయాకాశమునందు ఉండువాడు
పరిగ్రహః = హరిభక్తులను అనుగ్రహించువాడు
ఉగ్రః = బ్రహ్మాదులను సంతసపరచువాడు
సంవత్సరః = తనకు కుమారులైన బ్రహ్మాదులను ఆనందపరచువాడు
దక్షః = రాక్షసులు
విశ్రామః = శ్రమలేనివాడు
విశ్వదక్షిణః = జగత్ సృష్టి మొదలగు కార్యములందు కుశలుడైనవాడు

46. విస్తార స్స్థావర స్స్థాణుః ప్రమాణం బీజమవ్యయం
అర్ధో నర్ధో మహాకోశో మహాభోగో మహాధనః

విస్తారః = లోకములను విస్తరింపచేయువాడు
స్థావరః = బ్రహ్మాదులకంటే ఉత్తముడు
స్థాణుః = రుద్రునికి అంతర్యామిగా ఉండువాడు
ప్రమాణం = ప్రకృష్టములైన, ఇహ, పర రెండు రూపములైన సుఖములు కలవాడు
బీజం = తనకు తాను వ్యక్తమయ్యెవాడు
అవ్యయం = నాశరహితుడు
అర్ధః = భక్తులచేత తెలుసుకొనబడువాడు
అనర్ధః = అయోగ్యులకు కీడును ఇచ్చువాడు
మహాకోశః = గొప్ప ధనము కలవాడు
మహాభోగః = పూర్ణమైన ఆనందం కలవాడు
మహా ధనః = ఎక్కువైన ధనము కలవాదు

47. అనిర్విణ్ణ స్స్థవిష్ణో భూర్ధర్మయూపో మహామఖః
నక్షత్ర నేమి ర్నక్షత్రీ క్షమః క్షామః సమీహనః

అనిర్విణ్ణః = ఙ్ఞానము ఆనందము కలవాడు
స్థవిష్ణః = మిక్కిలి పెద్దవాడు
అభూః = ఆధారము లేనివాడు
ధర్మయూపః = ధర్మ - ధర్మసాధనమైన, యూపో - యఙ్ఞ సమయంలో బలిపశువును కట్టూ స్తంబమునకు హేతువు
మహామఖః = వామనుడికి 3 అడుగులు కొలుచు సందర్భంలో ఆకాశము కూడ చాలలేదు, అందుకే మహామఖుడు అనగా వామనుడు
నక్షత్రనేమిః = బ్రాహ్మణులకు ఆధారభూతుడు
నక్షత్రీ = నక్షత్రములను నియమించువాడు
క్షమః = నాశనము
క్షామః = భూమిని స్వీకరించినవాడు వామనుడు
సమీహనః = సర్వచైతన్యుడు

48. యఙ్ఞ ఇజ్యో మహేజ్యశ్చ కృతు స్సత్రం సతాంగతిః
సర్వదర్శీ విముక్తాత్మా సర్వఙ్ఞో ఙ్ఞానముత్తమం

యఙ్ఞ ఇజ్యః = యఙ్ఞము నందు కీర్తించబడువాడు
మహేజ్యః = రాముడు
క్రతుః = ఙ్ఞాన రూపం కలవాడు
సత్రం = మంచివారిని రక్షించువాడు
సతాంగతిః = సత్పురుషులకు ప్రాప్యుడు
సర్వదర్శీ = అన్నీ విషయములను చూచువాడు
విముక్తాత్మా = ఎవనిచేత జీవులు విముక్తి గావింపబడుదురో అతను
సర్వఙ్ఞః = అన్ని విషయములు తెలిసినవాడు
ఙ్ఞానముత్తమం =ఙ్ఞానముచేత ఆనందము కలిగించువాడు

49. సువ్రతః సుముఖః సూక్ష్మః సుఘొషః సుఖదః సుహృత్
మనోహరో జితక్రోధో వీరబాహు ర్విదారణః

సువ్రతః = ఎవరిని గురించి
సుముఖః = శోభాయమానమైన ముఖము కలవాడు
సూక్షమః = సూక్ష్మరూపం కలవాడు
సుఘొషః = సొభనమైన శబ్దము కలవాడు, పాంచజన్యశంఖము ధ్వని
సుఖదః = మోక్ష సంబంధమైన ఆనందమును ఇచ్చువాడు
సుహృత్ = మంచి హృదయము కలవాడు
మనోహరః = భక్తుల మనసుచే ఆకర్షింపబడువాడు
జితక్రోదః = అరిషడ్వర్గములను జయించినవాడు
వీరబాహుః = ఎవని చేతులనుంది వీరులు ఉద్భవించెనో అతను
విదారణః = ఙ్ఞానగమ్యుడు

50. స్వాపనః స్వవశో వ్యాపీ నైకాత్మా నైక కర్మకృత్
వత్సరో వత్సలో వత్సీ రత్నగర్భో ధనేశ్వరః

స్వాపనః = ఙ్ఞానదాతా
స్వవశః = ధనము తన వశమునందు కలవాడు
వ్యాపీ = వ్యాపించి ఉండువాడు
నైకాత్మా = అనేకులకు స్వామి
నైకకర్మకృత్ = సృష్టి, స్థితి, లయ మొదలగు అనేక కర్మలు చేయువాడు
వత్సరః = ఆవు, దూడలతో ఆడుకొన్నవాడు , కృష్ణుడు
వత్సలః = భక్త వత్సలుడు
వత్సీ = "శ్రీవత్స" అను పుట్టుమచ్చ కలవాడు
రత్నగర్భః = రత్నములను గర్భమునందు కలవాడు
ధనేశ్వరః = ధనమునకు ఈశుడు

51. ధర్మకృ ద్ధర్మ బ్ధర్మీ సదసత్క్షర మక్షరం
అవిఙ్ఞాతా సహస్రాంశు విధాతా కృతలక్షణః

ధర్మకృత్ = ధర్మమును చేయువాడు
ధర్మగుప్ = భీముని అన్నయగు ధర్మరాజు
ధర్మీ = నియమించువాడు. యముడు
సదసత్క్షరం = యఙ్ఞశాలల యందు సోమపానము అందించువాడు
అక్షరం = నాశరహితుడు
అవిఙ్ఞాతా = సర్వఙ్ఞుడు
సహస్రాంశుః = వెయ్యి కిరణములు కలవాడు
విధాతా = పోషించువాడు
కృతలక్షనః = పరిపూర్ణమైన లక్షణములు కలవాడు

52. గభస్తినేమిః సత్వస్థః సింహో భూత మహేశ్వరః
ఆదిదేవో మహాదేవో దేవేశో దేవభృ ద్గురుః

గభస్తినేమిః = కిరణములు చక్రము అంచువలే కలవాడు
సత్వస్థః = జీవుని యందు అంతర్యామిగా ఉండువాడు
సింహః = శ్రేష్ఠుడు
భూతమహేశ్వరః = ప్రాణులకు ఈశ్వరుడు
ఆదిదేవః = ఆరాధ్యుడు
మహాదేవః = ప్రళయకాలమునందు జగత్తును తనలో లయం చేసుకొనువాడు
దేవేశః = దేవతలకు ఈశ్వరుడు
దేవభృత్ = గొప్ప తేజస్సు కలవాడు
గురుః = ఉపదేశము ఇచ్చువాడు

53. ఉత్తరో గోపతి ర్గోప్తా ఙ్ఞానగమ్యః పురాతనః
శరీరభూతభృ ద్భోక్తా కపీంద్రో భూరిదక్షిణః

ఉత్తర = మిక్కిలి ఉత్త్కృష్టుడు, గొప్పవాడు
గోపతిః = గో పాలకుడు
గోప్తా = రక్షకుడు
ఙ్ఞానగమ్యః = ఙ్ఞానము చేత చేరదగినవాడు
పురాతనః = మిక్కిలి ప్రాచీనుడు
శరీరం = శరీర-సకల భువనములు, శరీరం - భువనములన్ని ఇతని యందు క్రీడించుటవలన ఇతను శరీరుడు
భూతభృత్ = ఙ్ఞాన ప్రకాశకుడు
భోక్తా = అన్నింటినీ తినువాడు
కపీంద్రః = వాలిని చంపినవాడు
భూరిదక్షిణః = బంగారమును దక్షిణగా కలవాడు

54. సోమపో మృతపః సోమః పురు జిత్పురుసత్తమః
వినయో జయః సత్యసంధో దాశార్హః సాత్వతాం పతిః

సోమపః = సోమరసమును త్రాగువాడు
అమృతపః = అమృతమును త్రాగువాదు
సోమః = సౌమ్యుడు
పురుజిత్ = అనేకమంది సతృవులను జయించినవాడు
పురుసత్తమః = దేశ, కాలాతీతుడు కావున శోభించువాడు
వినయః = దండించువాడు
జయః = జయమును పొందువాడు
సత్యసంధః = సత్యమును సాధించువాడు
దాశార్హః = సుఖాది దానమునకు అర్హుడు
సాత్వతాం పతిః = పాంచరాత్రిక దేవతలైన శ్రీదేవి మొదలగు 9 మూర్తులకు అధిపతి

55. జీవో వినయితా సాక్షీ ముకుందో మిత విక్రమః
అంభోనిధి రనంతాత్మా మహోదధి శయోంతకః

జీవః = జనులను జీవింపచేయువాడు
వినయితా = విశేషముగా భక్తులను తన వద్దకు రప్పించుకొనేవాడు
సాక్షి = బలవంతుడు
ముకుందః = మోక్షమును ప్రసాదించువాడు
అమితవిక్రమః = మితములేని పరాక్రమము కలవాడు
అంభోనిధిః = విష్ణు లోకాదులు తనయందు కలవాడు
అనంతాత్మః = అపరిమితములైన దేహములు కలవాడు
మహోదధిశయః = క్షీర సాగరమునందు పరుండువాడు
అంతకః = సేతువును నిర్మించినవాడు

శ్రీవిష్ణు సహస్రనామము (19 - 37)

19. మహా బుద్ధి ర్మహా వీర్యో మహాశక్తి ర్మహద్యుతిః
అనిర్దేశ్య వపుః శ్రీమాన్ అమేయాత్మా మహాధ్రి దృక్

మహాబుద్ధిః = గొప్ప బుద్ధి కలవాడు
మహావీర్యో = గొప్ప పరాక్రమము కలవాడు
మహాశక్తిః = గొప్ప శక్తి కలవాడు
మహాద్యుతిః = గొప్ప తేజము కలవాడు
అనిర్దేశ్యవపుః = వర్ణింపలేని ( నిర్దేశించలేని) శరీరము కలవాడు
శ్రీమాన్ = లక్ష్మీ సహితుడు
అమేయాత్మా = అవ్యక్తుడు
మహాద్రిధృక్ = గొప్పదియగు మందర / గోవర్ధన పర్వతమును ధరించినవాడు

20. మహేష్వాసో మహీభర్తా శ్రీనివసః సతాం గతిః
అనిరుద్ధ స్సురానందో గోవిందో గొవిదాం పతిః

మహేష్వాసః = గొప్పదైన అమ్ములపొది కలవాడు
మహీభర్తా = భూదేవి భర్త అయినవాడు
శ్రీనివాసః = లక్ష్మి నివసించును కనుకనే శ్రీనివాసము
సతాంగతిః = ఆత్మఙ్ఞానము కలవారికి శరణ్యుడు
అనిరుద్ధః = ఎవరిచేత ఆపుటకు వీలులేనివాడు
సురానందొ = సుర - ఙ్ఞానమును ఇచ్చువాడు, అనందో - ఆనందించువాడు
గోవిందో = గో - భూమి, బానము, గోవు, విందః - పొందువాడు
గోవిందాంపతిః = వేదములు తెలిసినవారికి, జలచరములకు పతి అగువాడు

21. మరీచి ర్దమనో హంసః సుపర్ణో భుజగోత్తమః
హిరణ్య నాభః సుతపాః పద్మనాభః ప్రజాపతిః

మరీచిః = ఇతని చేత తమొగుణము, చీకటి చంపబడుచున్నది
దమనః = దమనుడు అను రాక్షసుడిని సం హరించినవాడు
హంసః = దోషహీనుడు, సారవంతుడు కనుక హంసుడు
సుపర్ణః = ఆనందస్వరూపుడు
భుజగోత్తమాః = పాములలో శ్రేష్ఠమైన దానిని శయ్యగా గలవాడు / శేషశయనుడు
హిరణ్యనాభః = హిరణ్యుడు అను పేరు గల రాక్షసుడిని నాశనమొనరించినవాడు
సుతపాః = మంచి ఙ్ఞానము కలవాడు
పద్మనాభః = చతుర్ముఖుడిని బొడ్డు యందు కలవాడు
ప్రజాపతిః = ప్రజలకు అధిపతి

22. అమృత్యు స్సర్వదృక్ సింహః సంధతా సంధిమాన్ స్థిరః
అజో దుర్మర్షణ శ్శాస్తా విశృతాత్మా సురారిః

అమృత్యుః = మృత్యువులేనివాడు
సర్వదృక్ = అన్ని వైపులా చూచువాడు
సింహః = హింసను నశింపచేయువాడు
సంధాతా = బాగుగా ధరించువాడు
సంధిమాన్ = సుగ్రీవుడు, విభీషణుడు తో సంధి కుదుర్చుకొనడం వలన ఈ పేరు వచ్చింది

స్థిరః = అనాది, నిత్యుడు అగుటవలన స్థిరుడు

అజః = పుట్టుకలేని వాడు
దుర్మర్షణః = సహించుటకు శఖ్యము కానివాడు
శాస్తా = జగత్తును శాసించువాడు
విశ్రుతాత్మా = ప్రసిద్ధమైన స్వరూపము కలవాడు
సురారిః = రాక్షసులను సంహరించువాడు

23. గురుర్గురు తమోధామ స్సత్యః సత్యపరాక్రమః
నిమిషో నిమిష స్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధిః

గురువుః = ఉపదేశము చేయువాడు
గురుతమః = మిక్కిలు వ్యాప్తుడైనవాడు
ధామః = తేజోరూపం కలవాడు
సత్యః = సత్య, ధర్మములే రూపముగా కలిగినవాడు
సత్యపరాక్రమః = సత్యమైన పరాక్రమము కలిగినవాడు
నిమిషః = నిమి అను రాజునకు బలమును ఇచ్చినవాడు
అనిమిషః = కనురెప్పపాటు కాలం కూడ భక్తులను వదలకుండా కాపాడువాడు
స్రగ్వీ = స్రక్ – పూలదండ, అది కలవాడు స్రగ్వీ
వాచస్పతిః = వేదములకు అధిపతి
ఉదారధిః = దోషరహితమైన బుద్ధి కలవాడు

24. అగ్రణీ ర్ర్గామణిః శ్రీమాన్ న్యాయోనేతా సమీరణః
సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్ష స్సహస్రపాత్

అగ్రణీః = మార్గదర్శి
గ్రామణీః = కర్మఫల ప్రదాత
శ్రీమాన్ = లక్ష్మీ సమేతుడు
న్యాయః = మిక్కిలి లాభము కలవాడు
నేతా = ప్రాణులకు యోగ్యమైన ఫలములు ఇచ్చువాడు
సమీరణః = లక్ష్మీదేవి చేత బాగుగా స్తుతింపబడువాడు
సహస్రమూర్ధా = వెయ్యి తలలు కలవాడు
విశ్వాత్మా = ప్రపంచమును నియమించువాడు
సహస్రాక్షః = వెయ్యి కనులు కలవాడు
సహస్రపాత్ = వెయ్యి పాదములు కలవాడు

25. ఆవర్తనోనివృతాత్మా సంవృత స్సంప్రమర్దనః
అహస్సంవర్తకో వహ్ని రణిలో ధరణీ ధరః

ఆవర్తనః = మేలైన నడవడిక కలవాడు
నివృతాత్మా = ప్రళయము ఎవరిచేత నివృతి చేయబడునో అతను
సంవృతః = గుణసంపూర్ణుడు
సంప్రమర్దనః = రాక్షసులను మర్ధించువాడు
అహస్సంవర్తకః = భక్తులను విడువనివాడు
వహ్నిః = జగత్తును వహించువాడు
అనిలః = ఇంకొకరి యందు తాను వినీలమగుట జరుగదు కనుక అతను అనిలుడు
ధరణీధరః = భూమిని ధరించువాడు

26. సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృ గ్విశ్వభు గ్విభుః
సత్కర్తా సత్కృతిః సాధుర్జహ్ను ర్నారాయణో నరహః

సుప్రసాదః = ఉత్తమమైన సుఖము కలవాడు
ప్రసన్నాత్మా = ప్రసన్నమైన మనస్సు కలవాడు
విశ్వధృక్ = విశ్వమును ధరించువాడు
విశ్వభుక్ = విశ్వమును అనుభవించువాడు
విభుః = వివిధ రూపుడుగా వ్యాపించినవాడు
సత్కర్తా = రాక్షశ నాశకుడు
సత్కృతిః = ఉత్తమమైన లక్షనములు కల “కృతి” అను భార్య కలవాడు
సాధుః = ఇతరుల కార్యములు సాదించువాడు
జహ్ను: = అయోగ్యులను విడుచువాడు
నారాయణః = నారమనగా మానవుల సమూహము, అవరిచే నమస్కరింపదగినవాడు
నరః = నిర్వికారుడు

27. అసంఖ్యేయో ప్రమేయాత్మా విశిష్టః శిష్టకృ చ్చుచిః
సిద్ధార్ధః సిద్ధసంకల్పః సిద్ధిధః సిద్ధిసాధనః

అసంఖ్యేయః = లెక్కింపలేని గుణములు కలవాడు
అప్రమేయాత్మా = కొలతకు అందని
విశిష్టః = విశేషముగా
శిష్టకృత్ = ఘటనాఘటనా సమర్ధుడు
శుచిః = పరిశుద్దుడు
సిద్ధార్ధః = ఈప్సితార్ధుడు
సిద్ధిసంకల్పః = భక్తుల కోరికలను తీర్చువాడు
సిద్ధిదః = యోగ్యులకు మోక్షమును ఇచ్చువాడు
సిద్ధిసాధనః = మోక్షరూపమైన ఫలమును ఇచ్చువాడు

28. వృషాహి వృషబో విష్ణు ర్వృషపర్వా వృషోదరః
వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తః శ్రుతిసాగరః

వృషాహి = ధర్మముచేత వ్యాపించువాడు
వృషభః = వర్షించువాడు
విష్ణుః = సంసారరూప ప్రవాహము లేనివాడు
వృషపర్వా = వృష – పుణ్యము, దనికి సాధనములైన అమావాశ్య మొదలగు పర్వములు కలవాడు
వృషోదరః = వృషొద – గంగోదకము, రః – ఇచ్చువాడు
వర్ధనః - అభివృద్ధి పరచువాడు
వర్ధమానః = నిత్యము అభివృద్ధి చేందువాడు
వివిక్తః = జగత్తు కంటే భిన్నుడు
శ్రుతిసాగరః = సృతిసా + ఆగరః – వేదములను ఇచ్చినవాడు

29. సుభుజో దుర్ధరో వాగ్మీ మహేంద్రో వసుదో వసుః
నైకరూపో బృహద్రూపః శిపివిష్టః ప్రకాశనః

సుభుజః = మనిచి భుజము కలవాడు
దుర్ధరః = ధరించుటకు అశక్యమైనవాడు
వాగ్మీ = మహావక్త
మహేంద్రః = గొప్పవాడైన ఇంద్రుడు
వసుదః = ధనము
వసుః = అన్నిచోట్ల నివసించువాడు
నైకరూపః = అనేకరూపములు కలవాడు
బృహద్రూపః = పెద్దరూపం కలవాడు
శిపివిష్టః = కష్ఠములయందు అగ్నిరూపంలో అంతర్యామిగా ఉండువాడు
ప్రకాశనః = భక్తులను ప్రకాశింప చేయువాడు

30. ఓజస్తేజో ద్యుతిధరః ప్రకాశాత్మా ప్రతాపనః
బుద్ధః స్పష్టాక్షరో మంత్రశ్చంద్రాంశు ర్భాస్కరద్యుతిః

ఓజస్తేజోద్యుతిధరః = పదావష్టంబనశక్తి, ప్రతాపము, ప్రకాశము కలవాడు
ప్రకాశాత్మా = ప్రకాశస్వరూపము కలవాడు
ప్రతాపనః = ఎక్కువగా వ్యాపించి ఉన్న నీటి సమూహమును ఆవిరి రూపమున తీసుకొనుపోవువాడు
బుద్ధః = అభివృద్ధినందినవాడు
స్పష్టాక్షరః = వేదప్రతిపాదకములైన అక్షరములు కలవాడు
మంత్రః = మననము చేత రక్షించువాడు
చంద్రాంశుః = చంద్రునకు తేజమును ఇచ్చువాడు
భాస్కరద్యుతిః = సూర్యునికి కాంతిని ఇచ్చువాడు

31. అమృతాంశూద్భవో భానుః శశబిందు స్సురేశ్వరః
ఔషధం జగతస్సేతుః సత్యధర్మ పరాక్రమః

అమృతాం సూద్భవః = అమృతమువంతి చంద్రుడి యొక్క కిరణములనుండి ఉద్భవించినవాడు
భానుః = ప్రకాశించువాడు
శశబిందువుః = శశుడు = సుఖస్వరూపుడు, బిందుః = ఙ్ఞాని
సురేశ్వరః = దేవతలకు ప్రభువు
ఔషధం = తాపత్రయాఙ్ఞులకు అవ్షది వంటివాడు
జగతస్సేతుః = సంసారసాగరమును దాటింపచేయువాడు
సత్యధర్మపరాక్రమః = సత్య ధర్మములు ఆచరించుటలో పరాక్రమము కలిగినవాడు

32. భూత భవ్య భవన్నధః పవనః పావనోనలః
కామః కామకృత్ కాంతః కామః కామప్రదః ప్రభుః

భూతభవ్యభవన్నధః = భూతములచేత, సంసారులచేత, అఙ్ఞానులచేత ప్రార్ధింపబడువాడు
పవనః = రాజపోషకుడు
పావనః = పవిత్రము చేయువాడు
అనలః = అనివార్యుడు
కామహ = కోరికను చంపువాడు
కామకృత్ = భక్తకామదుడు
కాంతః = రాక్షసులకు దుఖదాయకుడు
కామః = జనులచే కొరబడువాడు
కామప్రదః = కోరికలను తీర్చువాడు
ప్రభుః = ప్రకర్షముగా ఉండువాడు

33. యుగాదికృ ద్యుగావర్తో నైకమాయో మహాశనః
అదృశ్యో వ్యక్తరూపశ్చ సహస్రజి దనంతజిత్

యుగాదికృత్ = యుగములను విభజించి చూపువాడు
యుగావర్తః = యుగములను పునరావృతం చేయువాడు
నైకమాయః = అనేకమైన కోరికలు కలవాడు
మహాశనః = గొప్ప భోజనము కలవాడు
ఆదృశ్యః = కనపడనివాడు
అవ్యక్తరూపః = స్పష్టముగా లేని రూపం కలవాడు
సహస్రజిత్ = వెయ్యి మంది రాక్షసులను గెలుచువాడు
అనంతజిత్ = అనంతమైన వస్తువులను పొందువాడు

34. ఇష్టో విశిష్టః శిష్టేష్టః శిఖండీ నహుషో వృషః
క్రోధహా క్రోధ కృత్కర్తా విశ్వభాహు ర్మహీధరః

ఇష్టో = అందరికి ఇష్టమైనవాడు
విశిష్టః = భక్త శాసకుడు
శిష్టేష్టః = శిష్టులచేత పూజింపబడేవాడు
శిఖండీ = బాల్యమునందు శిఖను ముడి వేసినవాడు
నహుషః = రాక్షసులను బంధించువాడు
వృషః = భక్తుల ఇష్టమును వర్షించువాడు
క్రోధః = దయాస్వరూపుడు కావున క్రోధమును చంపువాడు
క్రోధకృత్ = హింస నుండి దూరము చేయువాడు
కర్తా = స్వతంత్రుడు
విశ్వబాహుః = వాయువును సృష్టించినవాడు
మహీధరః = భూమిని ధరించువాడు

35. అచ్యుతః ప్రధితః ప్రాణః ప్రాణవో వాసవానుజః
అపాం నిధి రధిష్ఠాన మప్రమత్తః ప్రతిష్ఠితః

అచ్యుతః = నాశము లేనివాడు
ప్రధితః = ప్రసిద్ధుడు
ప్రాణః = గొప్పవారిని తనలోకమునకు తీసుకొనిపోవువాడు
ప్రాణదః = ప్రాణములను ఇచ్చువాడు
వాసవానుజః = వాసవుని అనుజుడు – వామనుడు
అపాం నిధిః = దేవతలకు ఆశ్రయం ఐనవాడు
అధిష్ఠానం = జగన్మూలక కారకుడు
అప్రమత్తః = నిత్య జాగురుకుడు
ప్రతిష్ఠితః = ప్రతిష్ఠ కలవాడు

36. స్కందః స్కందధరో ధుర్యో వరదో వాయువాహనః
వాసుదేవో బృహత్భాను రాదిదేవః పురందరః

స్కందః = సంసార తాపత్రయమును శొషింపచేయువాడు
స్కందధరః = కుమారస్వామిని ధరించినవాడు
ధుర్యః = బరువును మోయువాడు
వరదః = మోక్షరూపమైన వరమును ఇచ్చువాడు
వాయువాహనః = వాయువును వాహనముగా కలవాడు
వాసుదేవః = వసుదేవుని కుమారుడు
బృహత్భానుః = సహస్ర కిరణములు కలవాడు
ఆదిదేవః = అన్నింటికి కారణమైనవాడు
పురందరః = శతృవును చీల్చువాడు

37. అశోక స్థారణః తారః శూరః శౌరి ర్జనేశ్వరః
అనూకూల శతావర్తః పద్మీ పద్మ నిభేక్షణః

అశోకః = శోకములేనివాడు
తారణః = సూర్యునికి సంబంధించినవాడు
తారః = తరింపచేయువాడు
శూరః = సుఖమును పెంచువాడు
శౌరిః = శూరుని వంశమునందు జనించినవాడు
జనేశ్వరః = జనులకు ఈశుడు
అనుకూలః = తీర్ధములందు, క్షేత్రములందు నివసించువాడు
శతావర్తః = దుష్టులకు కష్టకారకుడు
పద్మ = పద్మము కలవాడు
పద్మ నిభేక్షణః = పద్మ సమానమైన కనులు కలవాడు